‘६६ सदाशिव’ : एका अपूर्ण कलाकृतीचा ओढूनताणून बनवलेला सावळागोंधळ!
कला-संस्कृती - मराठी सिनेमा
धनंजय श्रीराम सानप
  • ‘६६ सदाशिव’चं पोस्टर
  • Sat , 11 May 2019
  • कला-संस्कृती Kala-Sanskruti मराठी सिनेमा Marathi Movie ६६ सदाशिव 66 Sadashiv मोहन जोशी Mohan Joshi वंदना गुप्ते Vandana Gupte योगेश देशपांडे Yogesh Deshpande

केवळ एखादी कथा सुचली म्हणून त्यावर सिनेमा बनवण्याची हौस कधी कधी दिग्दर्शकाच्या अंगलट येते. मग भलेही विषय जगाला पुरून उरणाऱ्या अभिमानी वृत्तीच्या ‘६६ सदाशिव’ पेठेचा का असेना!  

काही व्यक्ती आणि त्यांचे स्वभाव हे त्या विशिष्ट भागातील माणसांचं वैशिष्ट्य म्हणता येतं. सरळ, मध्यमवर्गीय आयुष्य जगणाऱ्या माणसाच्या आयुष्याबद्दल सर्वसामान्यांच्या मनात एक प्रतिमा घट्ट बसलेली असते. राग, लोभ, प्रेम हे क्षणिक आणि भावनिक प्रवाह असतात. या प्रवाहांना विविध बाजू असतात. त्याच्या आत अनेक पदरांचा गुंता झालेला असतो. त्यामुळे अशा वेळी एकाच ठाम निष्कर्षावर येण्याची घाई माणसं करतात. पण ही घाई घातक असते. कारण त्यातून तशाच पद्धतीचा निष्कर्ष कळत-नकळत काढला जातो. हे दाखवण्याचा प्रयत्न दिग्दर्शक योगेश देशपांडे यांनी ‘६६ सदाशिव’ या सिनेमातून केला आहे. मात्र कथा आणि तिची मांडणी यांचा मेळ घालताना दिग्दर्शकाची झालेली तारांबळ पडद्यावर लपून राहत नाही.

परिणामी हा सिनेमा एका अपूर्ण कलाकृतीचा ओढूनताणून बनवलेला सावळागोंधळ ठरतो. सिनेमा नेमकं काय मांडू पाहतो हे तो संपेपर्यत लक्षात येत नाही. कथेला दिलेली वळणं ही निव्वळ गंमत वाटते. हा सिनेमा गंमतीदार आणि खुशखुशीत व्हायला हवा होता, पण ती अपेक्षा दिग्दर्शक पूर्ण करू शकलेले नाहीत. किमान एक प्रकारे सिनेमा पेठेतल्या लोकांच्या जगण्याविषयी आणि त्यांच्या स्वभावाविषयी वरवरचे अंदाज दाखवण्याचा प्रयत्न करतो.

त्याचबरोबर सिनेमातले चढउतारही कृत्रिम आहेत. सिनेमा कुठल्या गृहीतकाला सिद्ध करू पाहतो, याचा शोध घेताना गोंधळ उडतो. बारिक बारिक गोष्टी टिपण्याच्या नादात बऱ्याच मोठ्या आणि परिणामकारक ठरतील अशा गोष्टींकडे दिग्दर्शकाचं दुर्लक्ष झालं आहे. 

सिनेमाची कथा स्वतःचं गृहीतक सिद्ध करू शकत नाही. सिनेमाची विशेष महत्त्वाची आणि मजबूत अशी कुठलीही बाजू नाही. सिनेमाला पुढे घेऊन जाण्यासाठी उसना आव आणून कथा नागमोडी वळणानं पुढे जाते. त्याचा परिणाम म्हणजे सिनेमा नीरस वाटतो.

आधी घडलेल्या गोष्टींचा पुढे घडणाऱ्या गोष्टींशी संबंध जुळत नाही. कथा विस्कळीतपणे जोडली गेल्यामुळे त्यातला प्रत्येक भाग व्यर्थ आणि अनावश्यक वाटतो. कथेचंच कंबरडं मोडलेलं असल्यामुळे सिनेमा उभा राहण्याअगोदरच ढासळत राहतो.

सिनेमाची कथा दिग्दर्शकाला वपु आणि पु.ल. यांच्या काही नाटकांवरून सुचली आहे. त्यामुळे कुठेतरी पेठेतला अस्सल पुणेरी बाणा सिनेमाच्या कथेचा पाया असूनही त्यावर दिग्दर्शकाची पकड दिसत नाही. कथा, पटकथा, संवाद आणि दिग्दर्शन या चारही गोष्टी योगेश देशपांडे यांनीच सांभाळल्या आहेत. मात्र त्यामुळेच या चारही पातळीवर सिनेमा धड उतरत नाही.

पूर्वार्ध आणि उत्तरार्ध यांची जुळवणी करताना अनावश्यक गोष्टींवर भर दिला आहे. सिनेमातल्या ‘फ्रेम’ अगदीच साधारण पद्धतीच्या आहेत. गाणी हा सिनेमाला स्पर्श न करणारा घटक आहे, तर तांत्रिक बाजू खचलेली आहे. अभिनयाच्या दृष्टीनं मोहन जोशी आणि वंदना गुप्ते हे दोघंच प्रभावी ठरतात. मात्र त्यांच्या व्यक्तिरेखांना साजेसे संवाद नाहीत.

थोडक्यात, ‘६६ सदाशिव’ हा सिनेमा दिग्दर्शकाच्या डोक्यातील गोंधळाची तयार झालेली कथा आहे.

.............................................................................................................................................

‌लेखक धनंजय श्रीराम सानप पत्रकारितेचे विद्यार्थी आहेत.

dhananjaysanap1@gmail.com

.............................................................................................................................................

Copyright www.aksharnama.com 2017. सदर लेख अथवा लेखातील कुठल्याही भागाचे छापील, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमात परवानगीशिवाय पुनर्मुद्रण करण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल.

.............................................................................................................................................

‘अक्षरनामा’ला आर्थिक मदत करण्यासाठी क्लिक करा -

.............................................................................................................................................

Post Comment

अक्षरनामा न्यूजलेटरचे सभासद व्हा

ट्रेंडिंग लेख

ज्या तालिबानला हटवण्यासाठी अमेरिकेने अफगाणिस्तानात शिरकाव केला होता, अखेर त्यांच्याच हाती सत्ता सोपवून अमेरिकेला चालते व्हावे लागले…
‘धर्म, जात, देश, राष्ट्र’ या शब्दांचा गोंधळ जनमानसात रुजवून संघ देश, सत्ता आणि समाजजीवन यांच्या कसा केंद्रस्थानी आला, त्याच्याविषयीचे हे पुस्तक आहे
गृहमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी गृहमंत्रीपदाचा राजीनामा द्यायला हवा!
उप-वर्गीकरणामुळे सामाजिक विभाजन अधिक तीव्र होण्याचा, दलित चळवळ कमकुवत होण्याचा आणि जातनिहाय भारतीय राजकारणाचे चित्र बदलण्याचा मोठा धोका आहे
‘रशिया : युरेशियन भूमी आणि संस्कृती’ : सांस्कृतिक अंगानं रशियाची प्राथमिक माहिती देणारं पुस्तक असं या लेखनाचं स्वरूप आहे. त्यामध्ये विश्लेषणावर फारसा भर नाही

सदरे

सुनील तांबे
परिमल माया सुधाकर
निखिल वागळे
संजय पवार
अमोल उदगीरकर

इतर लेख

‘ओरिजिन’ हा केवळ एक कलात्मक अनुभव नाही, तर एक राजकीय विधान आहे. हा समाजाला आरसा दाखवणारा दस्तावेज आहे

हा चित्रपट केवळ इसाबेलच्या जीवनावर भाष्य करण्यापुरता मर्यादित न राहता ‘जात’ व्यक्तीची जीवनशैली, अस्तित्व आणि स्वप्नांवर कशी पिढ्यान्पिढ्या प्रभाव टाकत आहे, हे सांगतो. तीन देश, तीन मोठ्या घटना आणि तीन समस्या यांचे ‘मूळ’ एकत्र जोडताना इसाबेल यांनी ‘जाती’वरही घाव घातला आहे. जातीचा खोटा अभिमान बाळगणाऱ्यांनी, जातीयतेच्या प्रश्नांवर काम करणाऱ्या कार्यकर्त्यांनी आणि विचारवंतांनी हा चित्रपट पाहायला हवा.......

नव्या वाटा, नवे विषय आणि नवनवीन कल्पकता वापरणारा श्याम बेनेगल हा प्रतिभावंत दिग्दर्शक विसरला जाणार नाही, जाऊ नये…

काही व्यक्ती अमीट ठसा उमटवत जगतात. त्यांच्या जाण्यानंतरसुद्धा तो पुसला जात नाही… उलट त्यांच्या पाऊलखुणा दिसताच राहतात. समांतर सिनेमाचे ते दशक बेनेगल यांच्या कलाकृतींनी परिपूर्ण होते. सत्यजित राय यांचा वारसा सक्षमपणे पुढे नेणारे एक प्रतिभावंत दिग्दर्शक ही त्यांची ओळख कधी विसरली जाणार नाही. वास्तविक सिनेमासाठी ते दिलासा होते. त्यांनी एक नवा प्रेक्षक निर्माण केला होता.......

आनंद दिघे यांच्या आयुष्यावर ‘धर्मवीर’सारखा सिनेमा दोन भागांत निघावा, अशी त्यांची काय कामगिरी आहे?

दुसऱ्या भागाची ‘साहेबांच्या हिंदुत्वाची गोष्ट’ अशी टॅगलाईन आहे. पण शेवटी दिघेंचे ‘हिंदुत्व’ काय होते? मालकाने सांगितलेले किस्से घेतले की, झाली साहेबांच्या ‘हिंदुत्वा’ची गोष्ट! सिनेमॅटिक स्वातंत्र्य असावे, पण किती? खोट्या गोष्टी मांडण्याचे स्वातंत्र्य? ‘धर्मवीर’च्या दोन्ही भागांतले अनेक घटना प्रसंग हे अर्धसत्य आहेत. दिघेंना अवास्तव मोठे करणे, एवढाच या सिनेमाचा अर्थ आहे.......

दत्ता पाटील यांची ही चारही नाटके दोन पिढ्यांतील संघर्ष उभा करतात... ओळख नसलेल्या माणसांची आणि गावाची कथा सांगतात...

दत्ता पाटील यांची ही चारही नाटके अवकाशाची अनेक प्रकारे मोडतोड करतात. रंगभूमीच्या आजवरच्या अनेक प्रचलित बाबींना त्यांची नाटके तडा देतात. घरापासून स्मशानभूमीपर्यंतचा अवकाश लेखकाने उभा केला आहे. त्यांची चारही नाटके ग्रामीण परिसरात घडत असल्यामुळे खेड्यात चर्चेची म्हणून जी जी काही महत्त्वाची ठिकाणे आहेत, ही सारी या नाटकांत आली आहेत.......

‘प्रथम पुरुष’ : संवेदनशील विषयावरचं ‘इंटेन्स’, अंगावर येणारं हे नाटक अधिकाधिक लोकांपर्यंत पोहोचायला हवं…

‘प्रथम पुरुष’च्या निमित्ताने पुन्हा एकदा आजची तरुणाई, कौटुंबिक हिंसा, किळसवाणे स्पर्श, स्त्री-पुरुष नातेसंबंध, बलात्कार, स्पर्श, पौरुषाच्या खोट्या कल्पना, अशा अनेक विषयांवर डोक्यात मोहोळ उठलं. विचार करायला लावणारं हे नाटक आजवर ‘लोकाश्रया’वर तरलं आहे. ते अधिकाधिक लोकांपर्यंत पोहोचायला हवं. लेखक आणि दिग्दर्शक संकेत सीमा विश्वास यांनी नाटक फार सुंदर लिहिलं आहे आणि तितकंच उत्तम बांधलं आहे.......

‘महाराजा’ : अ-क्रमिक शैलीत पटकथा सांगितल्यामुळे ‘असाधारण’ झालेला सिनेमा…

निथीलन स्वामिनाथनचा ‘महाराजा’ हा अत्यंत विलक्षण सिनेमा आहे. त्याचं मुख्य कारण आहे, ‘कथन’ (storytelling). त्याची पटकथा अ-क्रमिक (नॉन-लिनीयर) आहे. तीच जर क्रमिक (लिनीयर) असती, तर ‘महाराजा’ हा एका चांगल्या कथेवर आधारित साधारण सिनेमा झाला असता. पण निव्वळ तो अ-क्रमिक शैलीत सांगितल्यामुळे असाधारण झाला आहे. कारण कथेमध्ये जी नैतिकता, शील आहे, ती पटकथेमुळे एकदम प्रकर्षाने पुढे मांडली जाते.......

‘नमन नटवरा’ या नाटकातील चढउतार समजून घ्यायचे असतील, तर बालगंधर्वांचे जीवन थोडक्यात माहिती असणे गरजेचे आहे...

बालगंधर्व आणि गोहरजान पती-पत्नीसारखे एकत्र राहायला लागतात, तेव्हा त्यांची कायदेशीर पत्नी लक्ष्मीबाई आणि इतर अनेक प्रियजन त्यांना टोमणे मारतात. बालगंधर्व शांतपणाने एकेक आरोपांना कधी उत्तर देतात, तर कधी देत नाहीत. मात्र काहीही झालं तरी शेवटपर्यंत गोहरजानची साथ सोडत नाहीत. एका प्रसंगी ते पत्नीला सांगतात- ‘तू माझा संसार उत्तम केला, पण सुख तिने दिले’. हे वाक्य पुरेसं बोलकं आहे.......

‘कोण म्हणतं टक्का दिला?’ : खरं तर १९९० साली आलेलं हे नाटक २०२४मध्येसुद्धा फुले-शाहू-आंबेडकरांच्या महाराष्ट्रात ‘समकालीन’ वाटावं, ही शोकांतिका आहे

हे नाटक वादळी आहे, यात शंका नाही. पवार गेली अनेक वर्षं जातीनिर्मूलनाची भूमिका घेऊन लेखन करत आहेत. हे नाटक म्हणजे त्यांच्या कारकिर्दीतला महत्त्वाचा टप्पा आहे. या नाटकाची संहिता जेवढी जबरदस्त आहे, तेवढाच त्याचा प्रयोग जबरदस्त होतो. त्याचं सर्व श्रेय दिग्दर्शक सुबोध पंडे यांचं. नाटकाच्या परिणामकारकेत महत्त्वाची भर घालते ते अचूक पात्रनिवड. या दृष्टीने हे यशस्वी नाटक आहे.......

रणदीप हुड्डाचा ‘स्वातंत्र्यवीर सावरकर’ हा सिनेमा ऐतिहासिक तथ्यांची मोडतोड करतो, अपप्रचार करतो आणि ‘ऐतिहासिक वास्तवा’ला विकृत करतो...

हा सिनेमा प्रदर्शित होण्याआधीपासूनच प्रसिद्धीच्या झोतात आला होता. सावरकरांच्या अनुयायांकडून ही एक ‘स्वर्गीय पर्वणी’ असल्याचे सांगत सिनेमाचा बेसुमार प्रचार सुरू होता, तर सावरकरांवर टीका करणाऱ्या पुरोगामी लोकांनी त्यावर टीका करायला सुरुवात केली होती. आता हा सिनेमा प्रदर्शित झाल्यापासून महिनाभराचा काळ उलटल्यानंतर त्याचे परीक्षण करणे अधिक संयुक्तिक ठरेल.......

‘लापता लेडीज’ : जग कितीही बदललं असलं, तरी काही वैश्विक शाश्वत मूल्यं अजूनही आहेत, ती जपणारी माणसं आहेत, यावर हा सिनेमा विश्वास ठेवायला भाग पाडतो

समाजानं घालून दिलेल्या चौकटीमध्ये त्या खुश आहेत आणि यातच सुख आहे, हे त्यांनी कबूल केलेलं आहे. त्यांना त्यांची ‘स्पेस’ आहे का, समानता मिळतेय का, याची पुसटशीही कल्पना नाही. कुटुंबासाठी, घरासाठी बाईने हेच करायचं असतं, इतका सोपा विचार आणि त्याप्रमाणे त्यांचं वागणं आहे. इतक्या भाबडेपणाने आणि सच्चेपणाने आयुष्य जगता येऊ शकतं आणि या सगळ्या शक्यतांशिवाय जगणं सुंदर होऊ शकतं, हे या चित्रपटातून जाणवतं.......

© 2025 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.