माझ्या हृदयात कायमस्वरूपी स्थान मिळवलेला हा सीमारेषाविहिन कवी तुमच्याही हृदयात घरोबा करो. माझ्याइतकंच तुमचंही भावविश्व तो समृद्ध करो

आताचा काळ भारत-पाकिस्तानातल्या अधिकारशाही वृत्तीच्या राज्यकर्त्यांनी डोकं वर काढण्याचा आहे. अशा या काळात, देशोदेशींच्या सीमारेषा पुसून टाकण्याची क्षमता असलेल्या वैश्विक कवितांचा धनी ठरलेल्या फ़ैज़चं चरित्र प्रकाशित व्हावं, ही घटना अनेक अर्थांनी प्रतीकात्मकही आहे. कधी नव्हे ती फ़ैज़सारख्या कवींची या घटकेला खरी गरज आहे, असं भारत आणि पाकिस्तान या दोन्ही देशांतल्या विवेकवादी मंडळींना वाटणंही स्वाभाविक आहे.......

‘हु विल बेल दी काउ’ : गोरक्षणकेंद्री राजकीय अपप्रचाराची धाडसी चिकित्सा

‘हु विल बेल दी काउ’ हे पुस्तक गायीच्या अवतीभवती रचण्यात आलेले संस्कृतिकारण, राजकारण, समाजकारण, अर्थकारण उलगडून सांगतेच, त्याचबरोबर एक समाज आणि देश म्हणून ढोंग आणि सोंगही उघड करते. खरे पाहता, हे पुस्तक लिहिण्याचे धाडस करून गायीच्या गळ्यात पहिली घंटा श्रुती गणपत्ये यांनीच बांधलेली आहे. प्रश्न, हे भान आणि त्यासाठी लागणारे धाडस आजच्या ‘सुसंस्कृत नि सभ्य’ लोकांत उरले आहे का, हाच असणार आहे.......

‘द गोरखपूर हॉस्पिटल ट्रॅजेडी’ - हे पुस्तक दमनकारी मनोवृत्तीच्या शासनसत्तेने चालवलेल्या लोकशाही पतनाचा पुरावाजन्य दस्तऐवज वाचकांपुढ्यात ठेवते

कोणी चाळावे, वाचावे आणि बाजूला ठेवावे नि विसरून जावे, अशा वर्गवारीतले हे पुस्तक नाही. कारण, या पुस्तकातून वर्तमानातली शासनसत्ता आणि समाजातल्या विकृती उघडकीस आल्या आहेत. या पुस्तकाद्वारे ठरवून एका व्यक्तीला वा समाजसमूहाला लक्ष्य करण्याचे क्रूरपणाचा कळस गाठणारे षड्यंत्र उघडकीस आलेले आहे. या पुस्तकात सत्तेपुढे लोटांगण घातलेल्या संस्था आणि व्यक्तींचा कोडगेपणा उघड झालेला आहे.......

महामहिम राष्ट्रपती महोदया, ‘समरसते’चा चकवा टाळून ‘समते’चा आग्रह लावून धरणे अपेक्षित आहे

कारकिर्दीच्या प्रारंभालाच त्यांच्याबाबतीत कोणी सुबुद्ध माणूस नकारात्मक सूर लावणार नाही. त्या आजवरच्या इतिहासातल्या सर्वांत सक्रिय, संवेदनशील नि सत्यवचनी राष्ट्रपती ठरोत, अशीच भावना असेल. मात्र जर आपले पद आणि प्रतिष्ठा त्यांनी ब्राह्मण्यवादी व्यवस्थेने पिढ्यांपासून घातलेल्या हातकड्यांच्या रक्षणार्थ उपयोगात आणली, तर फॅसिस्ट मनोवृत्तीच्या सत्तेपुढे त्यांनीदेखील शरणागती पत्करल्याचे सिद्ध होईलच.......

साहित्यकृतीमुळे वाचकांमधला माणूसपणाचा अंश वाढवा आणि जात-धर्म-पंथाचा फुकाचा गर्व गळून पडावा, अशी अपेक्षा असते. गीतांजली श्री यांच्या ‘बुकर इंटरनॅशनल’ने हे पुन्हा सिद्ध झाले!

गीतांजली श्री यांच्या ‘रेत समाधी’ या हिंदी कादंबरीच्या डेझी रॉकवेल यांनी केलेल्या इंग्लिश अनुवादाला ‘बुकर इंटरनॅशनल’ हा नोबेलनंतरचा सर्वोच्च मानला जाणारा पुरस्कार मिळाला. पुरस्काराची रक्कम किती? तर तब्बल ५० हजार पौंड. इंग्रजी साहित्यातल्या अभिजनांची मक्तेदारी असलेला बुकर पुरस्कार आणि त्याची डोळे फिरवून टाकणारी रक्कम ऐकून काहीतरी अदभुत, अद्वितीय नि अवर्णनीय घडलेय, याची अनेकांची खात्री झाली. पण.......

आल्बेर काम्यू यांचा हा दीर्घ निबंध हिंसक वृत्ती आणि या हिंसक वृत्तीने आधुनिक मानवी संस्कृतीपुढे उभे केलेले आव्हान, या साऱ्यांचा सखोल वेध घेतो…

या घडीला देशात आणि सर्व जगभर दरदिवशी हिंसा नव्या नव्या रूपात समोर येत असताना, मुख्य म्हणजे, कट्टरपंथी राजकीय नेत्यांकडून सार्वजनिक स्तरावर सुडाच्या भावनेस धग दिली जात असताना इतिहासात ठळक अक्षरांत नोंदले गेलेले, मुख्यत: माणसाच्या मन आणि बुद्धीस हात घालणारे हे काम्यूचे मुक्तचिंतन आजच्या समाजातल्या विवेकी स्त्री-पुरुषांपर्यंत पोहोचावे, हा या अनुवादाचा हेतू आहे.......

मनाचे ‘समाधान-असमाधान’ यातून रोजच्या निरस जगण्यात उभे राहणारे नाट्य, हे या कथासंग्रहाचे वैशिष्ट्य आहे. या कथा माणसातल्या सौंदर्याबरोबरच विरूपतेचेही दर्शन घडवतात आणि विजिगीषेबरोबरच माणसाच्या आत्मनाश, आत्मघाती वृत्तीवरही बोट ठेवतात

मानवी स्वभाव वैशिष्ट्ये-वैगुण्याचा कोपरा नि कोपरा तपासत प्रिय-अप्रिय वैश्विक सत्यापाशी वाचकास आणून सोडते, ती अस्सल कथा किंवा ‘माणूस असा का वागतो?’ या प्रश्नाचे सोपे उत्तर देण्यापेक्षा ‘माणूस असाही वागतो’ असे सुचवते ती अस्सल कथा- या काही निकषांवरही प्रस्तुत संग्रहातल्या कथा उजव्या ठराव्यात, अशा आहेत. यातल्या काही कथांनी एक सामान्य वाचक म्हणून माझा पिच्छा पुरवला आहे.......

‘भूमीच्या शोधात रोहिंग्या मुस्लीम’ : रोहिंग्यांच्या उद्ध्वस्त जगाचा कानोसा

आपल्याकडे मानवी स्थलांतर वा विस्थापन या विषयाची अकादमिक वर्तुळापलीकडे फारशी चर्चा होत नसताना, देशाबाहेरचे किंवा शेजारी देशांतले स्थलांतर/विस्थापनाचे प्रश्न आपल्याकडच्या चर्चाविश्वाचा विषय होत नसताना, प्रा. अरुण वाहूळ यांनी म्यानमारमधल्या रोहिंग्या मुस्लिमांच्या प्रश्नांचा खोलात जाऊन विचार केला, त्यावर संशोधन केले आणि अंतिमतः त्यावर अस्वस्थ करणारे पुस्तक लिहिले.......

स्थलांतरितांचं उपरं विश्व समजून घेण्याचा हा प्रयत्न आहे. यात मानवी अधोगतीबरोबर प्रगतीच्याही खाणाखुणा आहेत

बहुस्तरीय, बहुपदरी आणि बहुमितीय स्थलांतराच्या अविरत प्रक्रियेशी जोडला गेलेला व्यापक पट उलगडण्याचा, स्थानिक तसंच वैश्विक स्तरावरचं स्थलांतरितांचं काहीसं उपरं राहिलेलं विश्व समजून घेण्याचा हा छोटासा प्रयत्न आहे. यात मानवी अधोगतीबरोबर प्रगतीच्याही खाणाखुणा आहेत; संघर्षाबरोबरच सौहार्दाचेही दाखले आहेत. मुख्य म्हणजे, स्थलांतर थांबलं म्हणजे काय घडतं आणि स्थलांतर सुरू राहिलं म्हणजे काय साधतं.......

© 2025 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.