अक्षरनामा : लेख

‘वाँटेड स्पिरिच्युअल जर्नलिस्ट!’ म्हणजे ‘गोदी मीडिया’ला आता ‘योगी पत्रकारा’ची आवश्यकता!!

‘अमर उजाला’सारख्या पत्रकारितेत मुरलेल्यांना एकाएकी अध्यात्माची निकड कशी काय जाणवली कळेना. मात्र राज्यकर्त्यांच्या उकिरड्याची झाकपाक कितीही केली तरी ती थांबेना, म्हणून लक्ष विचलित करायला हा अध्यात्माचा सगुण धांडोळा सादर केला जातो आहे. आता गंमत अशी की, छापील अध्यात्म हा मौखिक अध्यात्माचाच एक अवतार असला, तरी मुद्रित अध्यात्माची आवड मात्र अगदी थोड्या लोकांना भासत असणार. आपला देश अजूनही निरक्षरासारखा वागतो.......

लोकसभेतला तो नकली ‘धर्मदंड’ कोणाच्या, कोणत्या अहंकाराचे प्रतीक आहे?

संघ-भाजपने एक उत्साही व हताशेवर मात करणारी स्वप्रतिमा बनवली आहे. ती शाखांमध्ये येणाऱ्या तमाम स्वयंसेवकांच्या मनावर बिंबवली जाते. त्यासाठी इतिहासाचा विपर्यास आणि मोडतोड यांना भरपूर वाव दिला जातो. म्हणजे देशातली गरिबी, विषमता, अत्याचार, बेकारी, नापिकी, कर्जे, गुन्हेगारी, भ्रष्टाचार, जातीयता आदी असंख्य समस्यांशी झगडून त्यांवर मात करण्याचा मुद्दाच राहत नाही .......

एकीकडे गुरू ईश्वर; दुसरीकडे ध्वज गुरुस्थानी, तिसरीकडे समाज भगवंताचे रूप, तर मां भारती परमपूज्य आणि पवित्र. भरीस भर अजून एक ईश्वरी दूत…

अत्यंत नम्र, अत्यंत विनयशील अन् अत्यंत स्पष्टपणे आढेवेढे न घेता साहेब आपले ‘प्रेषितत्व’ प्रकट करत होते. आमची खात्री पटली की, आता आमच्या या प्रिय प्राचीन राष्ट्राचे भवितव्य ‘परमेश्वराधिन’ झाले असून, चिंता करण्याचे काहीएक कारण नाही. लोकशाही व्यवस्थेमध्ये साहेब ‘परलोकशाही’चा अनुभव देशाला देणार आहेत. या नव्या प्रेषिताला घ्याव्या लागलेल्या जाहीर सभा आणि बोलावे लागलेले कठोर शब्द वाया गेले, असे आम्हाला वाटू लागले.......

पुणे, पोर्शे, पोरंपोरी आणि पब्ज; पत्रकारिता व पश्चात्ताप, पश्चातबुद्धी किंवा पळा, पळा, कोण पुढे पळतो…

एक महागडी कार बेदरकारपणे चालवून अपघात करणारे कोण असू शकते? तेही पहाटेच्या सुमारास? वाहनाला ना नंबर, ना वाहनचालकाचा पत्ता! ठाण्यात भारी भारी लोक कसे आले? असे खूप प्रश्न पडायला सुरुवात झाली अन् अनेक दिवसांचा पत्रकारितेचा हरवलेला किंवा हरलेला प्राण पत्रकारितेच्या देहात धडधडू लागला. संताप, तिरस्कार, न्याय, दु:ख, हळहळ, हताशा, त्वेष, सत्याची चाड अशा विचारांचा अन् भावनांचा कल्लोळ पत्रकारांच्या संवेदना जाग्या करून गेला.......

पुरंदऱ्यांच्या लेखनातून असे जाणवते की, पाण्याच्या समान वाटपात किंवा हक्काच्या वाटपात सर्वाधिक चुकार अन् लबाड राज्य महाराष्ट्रच आहे!

प्रा. पुरंदरे यांची पाणीप्रश्नावरची सारी पुस्तके अत्यंत मोलाची आहेत. मात्र ती अभ्यासक, शास्त्रज्ञ, अभियंते आणि नोकरशहा यांच्यासाठी. जे या पाणी पळवण्याच्या कटामागे असतात, तसेच सिंचन घोटाळ्यासारख्या भ्रष्टाचारामागे असतात किंवा अत्यंत काळजीपूर्वक तयार केलेल्या योजना व अहवाल धाब्यावर बसवून उजळ माथ्याने पुन:पुन्हा सत्तेत असतात. त्यांना आलेला मेद अशा गंभीर व साधार मांडणीने कधी उतरेल, असे वाटत नाही.......

मोदी मांगे मोर, भाजप लगाये जोर, परंतु यह क्या? संघ करे शोर….

एका इंग्रजी दैनिकाने बातमी छापली की, मोदी बेकाबू झाले, बदनाम झाले अन् नाकाम झाले, त्यामुळे संघ आता त्यांना आटोक्यात आणायच्या बेतात आहे. मोदी संघाला डोईजड होऊ नयेत, म्हणून संघच त्यांना डोईवरून खाली उतरवण्याच्या विचारात आहे. मोदी यांचा अपप्रचारसुद्धा म्हणावा तसा प्रभाव उत्पन्न करीनासा झाला, तेव्हा मोदींची उपयुक्तता संपली, असे ठरवून संघ त्यांच्यापासून स्वत:ला अलग करू लागल्याच्या बातम्या माध्यमांतून पसरत आहेत.......

‘भटकती आत्मा’ हा मोदींचा शब्दप्रयोग ‘हॉरर’ चित्रपट तयार करणाऱ्या रामसे बंधूंच्या ‘बी ग्रेड’ चित्रपटांच्या जातकुळीतला आहे!

हे ‘हॉरर’ चित्रपट पाहताना भय कमी, हसू जास्त येई. कारण त्यात काही चुका, गडबडी व फजित्या जशाच्या तशा पाहायला मिळत. ओढूनताणून भीती तयार करण्याचा त्या चित्रपटांचा प्रयत्न स्पष्ट दिसे. बजेट कमी, कच्चे कलाकार आणि लवकर चित्रपट पूर्ण करायची घाई, यामुळे ‘स्वस्तातले भयपट’ म्हणून त्यांची काही काळ चलती होती. मोदींचेही तसेच दिसते आहे. नेहरूंना मागे टाकायची घाई त्यांना आणखी खाली खेचत राहते.......

बहुधा भाजप ‘गंगे’सारखा ‘पवित्र’ असावा. ती गंगा कशी आहे, तेवढे मात्र ‘तपासून’ घ्यावे लागेल…

भाजपचा खजिनदार म्हणून २०१४ ते २०२० दरम्यान कोणीच नव्हते, याचा अर्थ काय? संघालाही कोषाध्यक्ष नसणे, असलाच तर मारवाडी, जैन वा तत्सम व्यापार-व्यवहार यांत जाणकार असलेल्या व्यक्तीकडे असणे, सारेच गूढ आहे. अशा गूढपणात तर सारे राजकीय पक्ष सामील नसतील ना? काँग्रेसला करभरणा केला नाही, म्हणून अब्जावधींचा दंड केला जातो. खजिनदार, लेखापाल, करसल्लागार आणि वकील असा सरंजाम सांभाळणारे राजकीय पक्ष ‘एकजात सारखे’ कसे असू शकतील?.......

‘बहिष्कृतां’च्या घरचे अन्न ‘बहिष्कृतां’प्रमाणेच उपेक्षिले गेले. त्यामुळे ‘ब्राह्मणेतर खाद्यसंस्कृती चळवळी’ने आपली ‘देशी’ बाजू जगापुढे मांडायला सुरुवात केलीय...

स्वच्छता व शुद्धता या दोहोंना अस्पृश्यतेचा मोठा संदर्भ आहे. ज्यांना शिवायचे नाही ते अस्पृश्य. त्यांनी जवळ यायचे नाही की, शेजार करायचा नाही, हा ब्राह्मण व सवर्ण यांचा नियम. घाणीची कामं ज्यांना वर्णाश्रम धर्माप्रमाणे करायला लावली, त्यांना घाण समजून अस्पृश्य ठरवण्यात आले. साहजिकच ही माणसं कशी जगतात, काय खातात-पितात, काय विचार करतात, याची जाणीवच वरच्या तिन्ही वर्णांना म्हणजेच सवर्ण जातींना नव्हती.......

न गुदमरणारे, न गुरगुरणारे, ना कधी ‘गुस्सा’ करणारे ग़ुलज़ार आणि युद्धकाळात कादंबरी कशी लिहू म्हणणारा युक्रेनी कुर्काव्ह…

ग़ुलज़ार यांना सदैव पांढऱ्या शुभ्र कपड्यांत पाहणाऱ्यांना आपणा सर्वांभोवती पसरलेली ‘सांप्रदायिक’तेची अन् ‘उर्मट बहुसंख्याकवादा’ची घाण अजून ग़ुलज़ारांच्या कपड्यांना कशी लागली नाही, याचं आश्चर्य वाटायला हवं. निदान आपल्यावर काही डाग पडल्यावर तरी ग़ुलज़ार गुरकावले असते, ती घाण पसरवणाऱ्या लोकांवर! पण तसं झाल्याचं दिसत नाही. शुभ्रतेच्या नादात ग़ुलज़ार शुद्ध राहिलेले दिसतात.......

राहुल गांधी काँग्रेसमधल्या प्रस्थापित नेत्यांची ‘फजिती’ का करत आहेत?

लोकसभा निवडणुकीची मुळीच पर्वा न करता राहुल गांधी त्यांच्या ‘भारत जोडो - न्याय यात्रे’त पुढे पुढे जात आहेत. जाताना त्यांनी आपले शत्रू आणखी ठळक करणे सुरूच ठेवले आहे. उगाच अद्वातद्वा वा वेडेवाकडे बोलून ते शत्रू निर्माण करत नाहीत.एकंदर, निवडणुकीच्या राजकारणातल्या नेहमीच्या डावपेचांची पूर्णपणे वजावट करून राहुल गांधी देशात एक नवा आधार उभा करत आहेत.......

‘राजेशाही’त ‘राजा’, तसे ‘लष्करशाही’त ‘लष्कर’ असते आणि सरंजामशाहीत ‘सरंजामदार’ असतो, तसे ‘लोकशाही’त ‘लोक’ असायला पाहिजेत ना? लोकशाहीच्या खेळात लोक कोठे आहेत?

‘पीपल्स रिपब्लिक ऑफ चायना’ असे चीन स्वतःला म्हणवून घेतो, पण त्या देशात ‘लोकशाही’ नाही, हे सारे जग जाणते. उत्तर कोरिया या लष्करशाहीच्या अमलाखाली अनेक वर्षे जगणारा देश स्वतःला ‘डेमोक्रॅटिक पीपल्स रिपब्लिक ऑफ कोरिया’ असे म्हणवतो. ‘इस्लामिक रिपब्लिक’ व ‘ख्रिश्चन रिपब्लिक’ म्हणवणारेही अनेक देश आहेत. भारत त्यांच्या वाटेवर निघाला आहे, त्याचे काय?.......

वेळ अजूनही गेलेली नाही. ‘मागोवा’तल्या पिढीची स्वप्ने नव्या पिढीकडे सुपूर्द करून परिवर्तनाची सुरुवात जरूर करता येईल...

लोकशाही संख्या मागते हे खरे, पण गुणवत्ताही तितकीच महत्त्वाची हे विसरता कामा नये. माणसांची मने आणि डोकी बदलणे हे काम प्रचारकांचे. आज तेच सत्तेवर बसून देश दुर्दशेकडे नेत आहेत. वेळ अजूनही गेलेली नाही. ‘मागोवा’तल्या पिढीची स्वप्ने नव्या पिढीकडे सुपूर्द करून परिवर्तनाची सुरुवात जरूर करता येईल. त्यासाठी राजकीय संकल्पनांची ‘इंटेलेक्चुअल हिस्ट्री’ पुढ्यात असणे निकडीचे आहे. तो सांगावा सर्वांत मौल्यवान!.......

तुम्ही ‘फातिमा नूरजहाँ’ला आणि ‘आर्चीज’ या तरुणांच्या चमूला भेटला आहात का? नसाल, तर तातडीने त्यांची भेट घ्या…

स्त्री म्हणून अल्पसंख्य, धर्माने अल्पसंख्याक आणि कौशल्य व आवड यांमध्येही एकटी असलेली ‘फातिमा’ आजकालच्या धडपड्या, बोलक्या तरुणींसाठी एक आदर्शच आहे. तसेच दुसऱ्या एका महत्त्वाच्या अल्पसंख्याक समाजाचे कथानक पूर्ण लांबीच्या ‘द आर्चीज’ या चित्रपटातून मांडायचे धाडस झोया अख्तर या दिग्दर्शिकेने केले आहे.......

‘प्रॉफेट साँग’ : आयर्लंडमधल्या हुकूमशाहीच्या आगमनाची चुणूक दाखवणारी ‘बुकर’प्राप्त कादंबरी

‘प्रॉफेट साँग’चा लेखक पॉल लिंच वाचकांना बर्फाळ नदीत खेचत नेतो. एक स्त्री तिच्या देशात अवतरलेल्या फॅसिस्ट सरकारच्या पोलादी पकडीमधून आपली उर्वरित दोन मुलं आणि स्वत:ला कशी वाचवते, त्याची ही कहाणी आहे. उद्धव शेळक्यांच्या ‘धग’मधली कौतिक सतत आठवत राहावी, इतकी आयलिश धडपडी आणि ठाम आहे. ती स्वत:साठी जगतच नाही जणू, फक्त स्वातंत्र्यासाठीच जगते.......

मनोज जरांगे पाटील यांच्या मागे कोण आहे, याबरोबरच त्यांच्या पुढे काय, याही प्रश्नाचा विचार व्हावा…

सत्तेत बसलेले पक्ष एकमेकांच्या उरावर बसायची तयारी करत आहेत. त्यांना आपापले राजकीय क्षेत्रफळ वाढवण्यासाठी, काही तरी हवे होते, ते कारण त्यांना मराठा आरक्षणामुळे मिळाले. म्हणजे मराठा आरक्षण हा मतदार वाढवण्याच्या कामी येईल, असा एक खुळखुळा म्हणून वापरला जात आहे. जरांगे यांच्या पुढ्यात असंख्य प्रश्न उभे राहण्याची शक्यता तर दिसतेच आहे. त्यातून मराठा नेतृत्व कसे बेभरवशाचे आहे, असेही ठसवण्याचीही खटपट आहे.......

गोळवलकर आणि मोदी एका बाजूला अन् खुद्द सरसंघचालक दुसऱ्या बाजूला… असे कसे झाले, एवढ्या शिस्तीच्या, एकमुखाने बोलणाऱ्या संघटनेत? संघ व सरकार या दोघांत अशी विरोधी व टोकाची मते कशी काय?

ब्रिटिश जसे वागत, अगदी तसा संघाचा व्यवहार असतो. म्हणून भाजप व संघ याच ‘सर्वे सुखिना: संतु’ तत्त्वाचे अमलदार. त्यांनी ना अस्पृश्यतेवर हल्ला केला, ना निरक्षरता, अंधश्रद्धा अथवा दारिद्रय अन् विषमता यांच्यावर. सारे काही टिकवून राज्य करायला कोणाची ना असणार? झालाच काही बदल आपोआप म्हणजे लोक ‘हे नको, ते नको’ म्हणू लागले, तर आपणही ‘हो, बरोबर आहे’ असे म्हणून त्यांच्या कलाप्रमाणे वागायचे झाले!.......

गुरुजी, जर आपल्यापाशी आपलं स्वत:चं काही नसेल, तर आपण बेलाशक पक्ष फोडून माणसं आपल्याकडे आणतो, तसा ‘इतिहास’ फोडून आपल्याकडे आणला तर?

“त्यामुळे काँग्रेसवाल्यांची दातखिळ बसेल ना! ती मुसलमान पोरं आपल्या पोरी प्रेमात पाडून जशा पळवतात, तसा हा आपला ‘जिहाद’ असावा का? ‘फ्रीडम जिहाद’ म्हणून शकतो आपण त्याला.” बौद्धिकप्रमुख थयथयाट करतील, लाठी आपल्या टाळक्यात हाणतील, अशा बेतानं आम्ही प्रतिक्रियेची वाट पाहू लागलो. पण त्यांनी तसं काहीच केलं नाही. उलट ते हलके हलके स्मित करू लागले. मग ते ओरडून म्हणाले, “शाब्बास! आहेस तू आपल्या परंपरेमधला.”.......

मध्यमवर्ग कोण्याही देशाचे बौद्धिक, कलात्मक, वैज्ञानिक वा क्रीडाविषयक नेतृत्व करत असतो, त्याने स्वयंप्रज्ञ होणे थांबवले आहे. तो अंधभक्त व प्रचारक बनला आहे

मध्यमवर्ग नेतृत्वस्थान त्यागून पाठिराखा, अनुयायी बनू लागला आहे. ज्या माध्यमांमध्ये या मध्यमवर्गाची शंभर टक्के उपस्थिती असे, त्यातून तो गायब झालेला आहे. वैचारिक द्वंद्व तो आता टाळतो. वस्तुस्थिती त्याला भिववते. प्रतिवाद आणि दुसरी बाजू त्याची हवा काढते. खुशमस्करी, चापलुसी, स्तुती हे मध्यमवर्गाचे गुण बनले आहेत. पुनरुज्जीवन चाहणाऱ्या हिंदुत्ववादी सामाजिक-राजकीय विचारांचा मध्यमवर्ग आता ‘नवभारता’चा नेता झालेला आहे.......

सत्तेचे आकर्षण, नाही कशाचे चिंतन | संधीचे साधक सारे, पदरी पडे ते छान ||

सत्ता व मराठा ‘परस्परजीवी’ आहेत. जात हाच ‘राजकीय’ विचार मानायची चूक मराठाही करतात. त्यामुळेच त्यांचे तसे संघाशी काही भांडण नाही. जात्युच्छेदाचे आंबेडकरी तत्त्वज्ञान कोणाही बड्या मराठा नेत्याने कधीही स्वीकारलेले नाही. शरद पवार यांनी ते पूर्णपणे स्वीकारलेले नाही. किंबहुना ते काय, अजित काय, दोघेही बहुजन म्हटल्या जाणाऱ्या आणि मराठा नेतृत्वाखालच्या जातीय राजकारणाचीच अपत्ये आहेत.......

मोदी सरकार काय, अमेरिकन सरकार काय, फॅसिस्ट विचारांना दोन्ही देशांत भरपूर संधी!

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचे आगतस्वागत जो बायडेन यांच्या सरकारने ज्या तडफेने अन् व्यवस्थित केले, त्यामागे भारतीय लोकशाही, तिचे जतनसंवर्धन अथवा अभिव्यक्तीस्वातंत्र्याची काळजी, असे काही नव्हते. अमेरिका शुद्ध भांडवली, व्यापारी आणि नफेखोर राष्ट्र आहे. व्यक्तीवाद, स्वार्थ, सुखसमाधान, चंगळवाद, ग्राहकी यांमधून ती आपला उत्कर्ष साधते. आपला विचार राजकारणात आणून तो इतरांवर लादत राहते.......

‘डबल इंजन की सरकार’ अशी भाषा आता बंद झाली तर बरे! जीभ आणि रेल्वे, दोन्ही घसरू नये!!

दोषी कोणीच नसणार, जबाबदारी कोणावरही नसणार, दुर्घटना अन्याय व अत्याचार तर घडतच राहणार, अशी स्थिती लोक किती दिवस सहन करणार? जोवर प्रत्यक्ष काही आढळत नाही, तोवर अपराधी असणे मंजूर नाही, अशी मोदींचा पळवाट आहे. त्यांना हे समजत नाही की, प्रतिनिधित्वाच्या राज्यव्यवस्थेत प्रत्यक्षतेची गरज नसते. दुरान्वय हा प्रतिनिधींच्या राज्यव्यवस्थेचा गाभा आहे. त्यामुळे संबंध थेट असलाच पाहिजे असे मानणे नादानपणाचे आहे .......

भाजपच्या दडपशाहीची पुन्हा एकदा जागतिक दखल! आता ‘इंडेक्स ऑन सेन्सॉरशिप’ने काढली लाज!!

कोणी निमूट नाही भारतातल्या पत्रकारांसारखे. अगदी ताजे उदाहरण घ्या. जगभरच्या वृत्तपत्र स्वातंत्र्याच्या अन् अभिव्यक्ती अधिकाराच्या मुस्कटदाबीचा नियमित आढावा घेणाऱ्या एका प्रतिष्ठित व जगन्मान्य नियतकालिकाने ताजा अंकच भारतातल्या ‘मोदीशाही’ने चिरडलेल्या माध्यमस्वातंत्र्यावर प्रसिद्ध केला आहे. ‘इंडेक्स ऑन सेन्सॉरशिप’ असे नाव धारण करणारे हे नियतकालिक सुमारे ५० वर्षांपासून प्रकाशित होत आहे.......

कर्वे-कान्हेरे-देशपांडे १९ एप्रिलला फासावर गेले, मग त्यांचा ‘हुतात्मा दिन’ का पाळला जात नाही?

भगतसिंग-सुखदेव-राजगुरू यांच्याकडून जेम्स स्कॉटऐवजी जेम्स सँडर्स मारला गेला, तरीही त्यांना फाशी झाली आणि त्यांचे हे कृत्य स्वातंत्र्य चळवळीचा एक हिस्साच मानले गेले. तेव्हा कोणी साँडर्स किती भला माणूस होता वगैरे गळा काढला नव्हता. त्याचबरोबर माणसे ठार करून आपले उद्दिष्ट साधणे याबाबतही भगतसिंग बदलला होता. मग कर्वे-कान्हेरे-देशपांडे यांची स्मृती ‘शहीद दिना’ने पाळण्यात अडचण कसली आली?.......

नव्या ‘गाळीव इतिहासा’चे धडे आणि ‘त्यांचे’ वर्गातील ‘पाठ’!

विद्यार्थ्यांनो, इतिहासाचे काही सांगता येते नाही. इतिहासासारखी चंचल गोष्ट दुसरी कोणती नाही. आज इथे तर उद्या तिथे. विद्यार्थ्यांनो, ‘हलता इतिहास’, ‘सरकता इतिहास’ आणि ‘फिरता इतिहास’ आपल्याला चक्रावून सोडतो. त्यामुळे तुम्हाला जेवढे वर्गात शिकवले तेवढ्याचीच उत्तरे लिहा. तुम्हाला उत्तीर्ण केले जाईल. बघा, किती त्यागी आहे आपला इतिहास! आणि वर्तमानसुद्धा!!.......

भाजप-शिवसेना हे पक्ष जवळपास २५ वर्षे औरंगाबादचे राजकारण हाताळत होते, पण अजूनही पाणी, रस्ते, वाहतूक, स्वच्छता, गुन्हेगारी आदी प्रश्न तेवढेच उग्र आहेत

उजव्या विचारांचे राजकारण गेली काही दशके अनेक देशांत सत्तेत आले आहे. उजव्यांना ‘भूतकाळ’ अत्यंत प्रिय. त्यांना इतिहासच भावनिक राजकारणासाठी मुद्दे देत असतो. सर्वच विद्यापीठांत राज्यशास्त्र व इतिहास हे विभाग शेजारी शेजारी असतात. त्यांच्यात तसे सख्यही असते. मात्र बाहेर इतिहास मोठ्या घडामोडींचे राजकारण खेळत असतो. औरंगाबाद शहराबद्दल काय बोलावे?.......

जॉर्ज सोरोस : नफा मिळवता मिळवता लोकशाही टिकवू पाहणारा एक श्रीमंत

सुमारे २५ वर्षांपूर्वी जी व्यक्ती आपल्या पुस्तकात उद्योगपती आणि राजकारणी यांच्या हितसंबंधांच्या युतीबद्दल वाचकांना इशारा देते, ती गौतम अदानी व नरेंद्र मोदी यांच्या मैत्रीबद्दल काही बोलली, तर त्याचा एवढा गहजब का करायचा? त्यांनी लोकशाही आणि व्यक्तीचा स्वार्थ, यावर काही भाष्य केले, तर ते भारतावरचे आक्रमण आहे, असा कांगावा करण्याचे कारण काय? .......

बा लेखका, कोणाचा घोडा नको होऊस! तुझ्यावरचा स्वार जिंकेल अन् तुला वाटेल तू जिंकलास!!

गेल्या डझनभर वर्षांत भारतभर लेखक अमाप उत्पन्न झाले. त्यांना इंटरनेटजन्य लेखन-वाचन मंचांनी लेखक, वाचक, प्रचारक, विचारक, समीक्षक, परीक्षक, निरीक्षक, तत्त्वज्ञ, मर्मज्ञ, सर्वज्ञ, मीमांसक, अभ्यासक, संशोधक वगैरे विशेषणांनी ओळख प्राप्त झाली. त्यांना जे मंच मिळाले, त्यांना सोशल मीडिया असं म्हटलं जात असलं तरी प्रत्यक्षात ते अवघे ‘कम्युनल’ असतात. ‘सोसायटी’पेक्षा ‘कम्युनिटी’ हे नाते त्यांना बांधून ठेवते.......

या टीव्ही वाहिन्यांच्या ‘पडद्यावरती’ चाललंय काय? त्यांच्या ‘पडद्याखाली’ चाललंय काय? अगदीच सराईतासारखे काही सेकंदांचे नाट्याविष्कार घडत आहेत...

माध्यमे जर लोकशाही राज्यव्यवस्थेत एवढा थेट हस्तक्षेप करू धजतील, तर उद्याचे पक्ष, त्यांचे विचार आणि देशाचे नेते यांची जडणघडण आणि लालनपालन तीच करत राहतील. म्हणजे माध्यमांचे मालक, त्यांचे संपादकीय हस्तक आणि व्यापार-उद्योग यांमधले मित्र, यांचेच अप्रत्यक्ष राज्य देशावर चालणार असे झाले. तुम्ही विचारपूर्वक मतदान करा की करू नका, राज्यकर्ते तुमचे प्रतिनिधी न बनता या माध्यमिक राज्यसंस्थेची खेळणी बनून जातील .......

भयंकर, अहो महाभयंकर! होसबळे म्हणतात, ‘दारिद्रय, बेकारी, विषमता वाढलीय!!’

देशातील गरिबी, बेरोजगारी आणि वाढती विषमता ही चिंतेची बाब असून तरुणांना उद्योगांकडे वळवून रोजगार मागणारे रोजगारदाते व्हावेत, यासाठी प्रयत्नरत राहायला हवे. आपल्यासमोर उभ्या असलेल्या गरिबीच्या राक्षसाचा नायनाट करणे आवश्यक आहे. दोन कोटी लोक अद्याप दारिद्रयरेषेखाली जगत आहेत. २३ कोटी लोकांचे रोजचे उत्पन्न ३७५ रुपयांपेक्षा कमी आहे. देशात चार कोटी बेरोजगार आहेत.......

वितुष्टीकरण करणारे ‘तुष्टीकरण’ का करत आहेत?

दिल्लीतल्या ‘ऑल इंडिया इमाम’ संघटनेचे अध्यक्ष डॉ. उमर अहमद इलियासी यांनी सरसंघचालकांची तुलना व तारीफ ‘राष्ट्रपिता, राष्ट्रसंत’ अशी केली. इतकी अचूक कशी काय केली असेल बुवा? सरसंघचालक ‘हिंदू राष्ट्रपिता’ आहेत, पण भारत अजून ‘हिंदूराष्ट्र’ व्हायचा असल्याने त्यांनी भावी बिरुदाची जाहीर वाच्यता केली आणि आपला बचाव करून घेतला.......

एक भारतीय भाषा म्हणून संस्कृतने स्वातंत्र्य चळवळीत काय कामगिरी बजावली?

संस्कृतबद्दलचा पुळका, कळवळा अन् हव्यास दाखवणारे भाजपचे सरकार वैदिक संस्कृती, ब्राह्मणी परंपरा, हिंदुत्ववादी राजकारण, मुस्लीमद्वेष यांसाठी संस्कृतची घुसखोरी करतेय, हे दिसत होतेच. पण त्याचा परिणाम एकेक प्रश्न जन्मण्यातही झाला. त्यातला सर्वांत महत्त्वाचा म्हणजे संस्कृतची भारतीय स्वातंत्र्य आंदोलनातली कामगिरी काय? म्हटले तर असा प्रश्न एकदम फजूल आहे. कारण स्वातंत्र्य चळवळ सुरू करणारे बहुतेक सर्व संस्कृत जाणत.......

तिरंगा फडफडे, संघ गडबडे; त्या स्वातंत्र्याचे करावे काय गडे? नाचता येईना हे अंगणच वाकडे, कसे व्हावे?, रूप दिसेना की फाकडे…!

तिरंगा केवळ अन केवळ काँग्रेस पक्षाच्या पोटातून जन्मलेला. खादीचे कापड, तिन्ही रंग आणि चरखा अशी सारी चिन्हे खास काँग्रेसची. स्वातंत्र्य चळवळीचे नेतृत्व करणाऱ्या संघटनेला तेवढा तरी अधिकार नक्कीच पोहचतो. पुढे स्वातंत्र्यानंतर चरखा जाऊन अशोक चक्र आले. चळवळीत लाखो-करोडोंना प्रेरणा देणारा हा साधा, सोपा, लोभस व दिमाखदार ध्वज एका मोठ्या देशाचा राष्ट्रध्वज बनला. भाजपवाले संघरूपाने या स्वाभिमानात कधीही हिस्सेदार नव्हते.......

त्यांचे स्वातंत्र्य वेगळे, आपले वेगळे, एवढे आपण सदैव लक्षात ठेवले पाहिजे...

संघ कधीही स्वातंत्र्य चळवळीत सामील झाला नाही. काँग्रेसची स्वातंत्र्य चळवळ ज्या भारताची राजकीय उभारणी करू इच्छित होती, ती संघाच्या सांस्कृतिक राष्ट्रवादाच्या विरोधात होती. आपल्याला प्रिय अशा ब्राह्मणी, वैदिक पकडीतून या देशाची मोकळीक करण्याचा काँग्रेसचा इरादा संघाला मान्य होणे शक्यच नव्हते. गांधी निराकार ईश्वराची सामूहिक प्रार्थना लोकप्रिय करत चालल्याने, तर संघ त्यांच्यावर कमालीचा रागावलेला होता.......

रिक्षावालेकाका, मर्सिडीजच्या मागे घ्या, ती डाव्या बाजूने बरोबर चाललीय…

महाराष्ट्र व मराठी माणूस यांचा कैवारी म्हणून ठाकरे यांच्याकडे बघितले जायचे, तसे उद्धवकडेही. भाजपला असा प्रादेशिक पक्षपात करता येत नाही. त्यामुळे शिवसेना आणि मराठी माणूस यात जोवर फूट पडत नाही, तोवर शिवसेनेत कितीही तुकडे पडले तरी बिघडणार नाही, अशी भावना कट्टर सैनिक व्यक्त करतात. म्हणून ठाकरे यांची मर्सिडीज रस्त्याच्या डाव्या बाजूने बरोबर गेली, तर तिला अपघात होणार नाही. शिंदे यांनी उजवा मार्ग पत्करला आहे… काय होईल?.......

वारीतल्या वीराची डायरी, म्हणे चढू पायरी, झाली सारी तयारी!

मला तर शाखेत एकही बौद्धिक या संतांबद्दल घेतलेले आठवत नाही. आपल्या गटांची नावेही तुकाराम, ज्ञानेश्वर, नामदेव यांसारखी कधी नसतात. हातात चिपळ्या, खांद्यावर एकतारी अन् ‘विठ्ठल विठ्ठल’ म्हटल्याने ‘हिंदूराष्ट्र’ बनत नसते, असा तुमचा एका बौद्धिकातला निर्वाळा आठवतो मला. त्यामुळे मला वारीत जायला सांगितल्यावर फार आश्चर्य वाटले. तेव्हा तुम्ही म्हणालात की, ‘गुंगा होऊन जगण्यापेक्षा भुंगा होऊन जगा!’.......

तुम्ही गायींसारखे वत्सल, शांत, निरुपद्रवी आणि अहिंसक का नाही?

हे तरुण मुस्लीमद्वेष्टे ‘आपल्याला’ असे संबोधून आम्हाला त्यांच्यात सामील करवून घेताहेत, हे कळून सावधपणे आम्ही म्हणालो, “ ‘आम्हाला’ असे म्हणा ना! ‘आपल्याला’ म्हणजे कोणी तिसरे आहे इथे? आम्हाला ओढू नका तुमच्यात. तुमचे आई-वडील असतील ना तुमच्यासोबत…?” एकदम फुस्स झाल्यासारखे वाटले. आतल्या खोलीत काही हालचाल झाली. ‘नाही, नाही, आई-वडील सोबत नाहीत’ असे ओरडत एक वडीलधारे गृहस्थ बाहेरच्या गोठ्यात आले.......

पुलंचे डावे-उजवे : निष्ठा, विचार व वर्तन याबाबतीत ते फारच काटेकोर व चोखंदळ होते!

निर्वाणीचा काळ आला की, पुलं कणखर भूमिका घेत. एरवी, पुलं माणसांना, विचारांना जवळ करत, तो ते पारखून घेत असत. म्हणून त्यांची वैयक्तिक भूमिका कोणत्याही कलावंताची असते, तशी सर्वंकषवादाच्या, एकाधिकारशाहीच्या विरोधात असे. याच भूमिकेतून त्यांनी कम्युनिस्ट पक्ष व विचारसरणीवर टीका केली आहे. त्यांची काही पात्रे त्याबद्दल टिंगलीवजा बोलतात.......

निंदकाचे घरी, जाऊ घटकाभरी; ऐकू निंदा भारी, बोचरी जहरी…

“भय्याजी, हे वाळीत टाकणं, बहिष्कार, असहकार, अस्पृश्यता, उच्च-नीचता यामुळे त्रासून तुमचे डीएनए बंधू इस्लाममध्ये गेले. आता पुन्हा त्याच ब्राह्मणी शिव्याशापांनी तुम्ही त्यांना त्रासू लागला आहात. दाढी-टोपीवाल्या पुराणपंथियांशी तुमच्यासारख्या सनातन धर्मवाल्यांची अशी चुंबाचुंबी हीच खरी ‘रिडल्स इन हिंदूइझम’ आहे. तुम्ही मुस्लीमद्वेष्टे नसून हिंदूद्वेष्टे आता काय?”.......

वृत्तपत्रे वा टीव्ही ना कोणाचे पालक होऊ शकतात, ना कोणाचे मित्र. पूर्वी मोठ्या घरांमध्ये घरगडी व हरकामे असायचे. त्यांची भूमिका सध्या प्रत्येक घरात टीव्ही व वृत्तपत्रे बजावतात

माध्यमात जे आहे, तेवढेच सत्य नसते. प्रश्न, जाब, पृच्छा ही पत्रकारांची आद्यकर्तव्ये. जे दिसते ते स्वीकारणे पत्रकाराचे काम नव्हे. माहिती व ज्ञान या प्रक्रिया प्रश्नोत्तरावाचून साकारू शकत नसतात. त्यामुळे पत्रकार व माध्यमे सत्ताशरण होत असतील किंवा प्रस्थापितांत सामील होत असतील तर ती स्वतःसकट आपल्या वाचकांना अन् प्रेक्षकांना अडाणी ठेवणारच.......

संदर्भ काय, इतिहास काय, हेतू काय, त्याकडे न पाहता एकदम एका महामानवाचे नाव घ्यायचे, हा कावा झाला…

आम्ही शिवलिंगाची सततची अवहेलना न सहन होऊन नूपुर शर्माताई जशा बेभान झाल्या व प्रेषित महंमदांच्या व्यक्तिगत आयुष्यावर पिचकारल्या, तसे संघद्वेष्ट्यांच्या खाजगी आयुष्यात डोकावलो. पण काहीच सापडेना. ना भानगड, ना गडबड. संघाच्या दंडासारखा सरळ, काळ्या टोपीसारखा तिऱ्हाईत अन चॉकलेटी पाटलोणीसारखा ठेवणीतला घरबश्या.......

संघाने हिंदूरक्षणार्थ आपले कोट्यवधी स्वयंसेवक काश्मीरमध्ये नेमावेत! कुणाची टाप आहे गोळ्या घालायची?

सारखी लढायची भाषा करणे म्हणजे राष्ट्रसेवा कशी काय होते? सतत बलिदान, हौतात्म्य, प्राणत्याग अशी भाषा जे करतात, त्यांना आम्ही काय सांगणार? आम्ही बापडे चाकोरीबंद जगू पाहणारे. भागवतांनी स्वत:हून आपल्या ताकदीचा उच्चार केल्याचे लक्षात होते, म्हणून वाटले की, संधी चालून आलेली आहे. हाताशी सत्ता, सरकार, नोकरशाही, यंत्रणा, फौजफाटा आहे, तर विचार आला मनात... नसेल जमणार तर राहिले. .......

संघाने केली निजाम-स्तुती! याला ‘तुष्टीकरण’ नाही हं म्हणायचं!! ते तर ‘नव्या भारता’चं प्रेमगीत!!!

मुस्लीम राजाची तारीफ केली म्हणून अवघा मुसलमान मतदार भाजपला मते देईल का? सांगता येत नाही. पण एक सांगता येईल. राजेशाही, गुलामी, अन्याय, मागासलेपण, सुखोपभोग यांचे प्रतीक असलेला निजाम स्वातंत्र्याची-स्वावलंबनाची-स्वराज्याची भावना नष्ट करणारा एक धर्मांध विचार होता. संघ अशा विचाराला प्रतिसाद देणारा मुसलमान स्वतंत्र भारतात उभा करू पाहतोय. थोडक्यात, भारतात एक पाकिस्तान निर्मू पाहतोय.......

भारतीय पत्रकारांनी कृपया असे काही करू नये; त्रास होईल, तुरुंगात जाल…

मरीनाने आपले हे बंड करण्यापूर्वी आपला एक व्हिडिओ संदेश चित्रित केलाय. त्यात ती सांगतेय की, ‘मी इतकी वर्षे क्रेमलिनचा प्रचारच करतीय. त्याची मला लाज वाटते. युक्रेनमध्ये जे घडतेय तो एक गुन्हा होय. त्याला एकच माणूस जबाबदार आहे. तो म्हणजे व्लादिमीर पुतीन. माझे वडील युक्रेनियन असून, आई रशियन आहे. ते काही एकमेकांचे शत्रू नाहीत. हे सारे थांबू शकते. त्यासाठी रशियन नागरिकांनी निषेध केला पाहिजे...’.......

फक् : या नाठाळ, निषिद्ध शब्दाने आता कानीकपाळी घातलाय धुडगूस, काय करता?

फुल्याफुल्यांच्या कुळातला हा अग्रमानाचा शब्द. आज त्याचा वावर वाढला, वापर यथेच्छ होऊ लागला आहे. सर्वच भावनांचा उच्चार या एकाच शब्दाने व्यक्त केला जाणे म्हणजे काहीतरीच, नाही का? इंटरनेटने या शब्दाला अन त्या शारिरीक क्रियेला स्वातंत्र्य दिले. जग आता पुष्कळच मोकळे वाटते. स्वातंत्र्यासह सहिष्णुताही येते. त्यामुळे तो शब्द कानांवर आदळतो अजूनही, मात्र त्याने गडबडायला होत नाही.......

२०२५ @ संघशताब्दी : कार्यक्रम सुरू झाले, तरी काँग्रेस, राष्ट्रवादी काँग्रेस आदी पक्ष ढिम्मच!

रा.स्व.संघ जन्मला १९२५ साली. त्याची शताब्दी २०२५ साली होणार. मात्र तोवर हिंदू-राष्ट्र स्थापित झालेच पाहिजे, अशा वेगाने संघ व त्याचा रोज नव्या नावांनी जन्मणारा परिवार कार्यरत झालेले आहेत. एक असणे, एक होणे, एक करणे, एक मानणे असा एकावरचा भरोसा आणि भिस्त हिंदुत्ववाद्यांचे जुनेच वैशिष्ट्य. एकाचा अर्थ असा की, दुसरा कुणी नसावा! एक तो एक असावा. तो एक म्हणजे हिंदूच होय. फक्त एकाचाच गवगवा हा काही लोकशाही व्यवस्थेला रुचत नाही.......

कोन नाय नथुराम गोडश्या, हिकडं म्या अमोल, तिकडं त्यो पोंक्ष्या!

बिच्चारे डॉ. अमोल कोल्हे. ब्राह्मणीकरण झालेल्या एका व्यवसायाचे बळी झाले असे म्हणायला जावे, तर ते सुशिक्षित. शिवाय त्यांनी खास अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याची गाठ मारलेली. त्यांना नथुराम करायला लावायचा कावा, मुळीच समजला नसेल असे कसे समजावे? राष्ट्रवादीत येण्यापूर्वी म्हणजे शिवसेनेत असताना २०१७ साली त्यांनी ‘व्हाय आय किल्ड गांधी?’ या चित्रपटाचे काम पूर्ण केले असे ते म्हणतात.......

एका पत्रकाराच्या राजीनाम्याचीही बातमी छापू शकत नाही इतकी दहशत? नव्हे, ही तर चक्क शरणागती!

देशाचे सरन्यायाधीश ‘शोध-पत्रकारिता कुठे हरवली?’ अशी पृच्छा करत खंत बोलून दाखवतात. तेव्हा ती सनसनाटीची आस नसून लोकशाही ताळ्यावर ठेवणारी एक संस्था दुसरीच्या तब्येतीची काळजी करते आहे, हे लक्षात घेतले पाहिजे. न्या. रमण्णा यांच्या या जाहीर खेदाची दखल एकाही वर्तमानपत्रांच्या अग्रलेखात घेतली गेली नाही. याचा अर्थच असा की, आत्मपरीक्षण, आत्मचिकित्सा करायचीही ताकद या माध्यमांनी गमावली आहे.......

‘जय श्रीराम’ची जागा घेण्यासाठी ‘जय भीम’ आला आहे…

‘जय भीम’मध्ये कटकारस्थान रचणारे एका विषम सामाजिक व्यवस्थेचे रक्षक आहेत. त्यांना त्यांच्या व्यवस्थेला आव्हान मिळू लागले की, भीती वाटू लागते. म्हणून किरकोळ, दुबळ्या, असहाय, असंघटित माणसांत त्यांना शत्रू दिसू लागतो. खरे-खोटे काहीही करून आपण आपली सत्ता टिकवू शकतो, हे या रक्षकांना दाखवायचे असते. ‘जय भीम’चा उदगार अशा प्रस्थापितांना वठणीवर आणू पाहणारा आणि न्यायाचे राज्य स्थापन करायला भाग पाडणारा आहे.......

‘चाकाखाली कुत्र्याचे पिल्लू आले, तर दु:ख वाटणारच ना?’ हे मोदींचे २०१३चे विधान लखीमपूर खिरीलाही लागू पडते का?

आम्हाला आमचे ध्येय गाठताना वाटेत जे जे अडथळे येतील, ते सगळे चूर चूर करत आम्ही पुढे जातच राहू, अशी घमेंड मिरवणाऱ्या या परिवाराच्या एका सदस्याने खरोखर चार शेतकरी चिरडत त्याचे ध्येय गाठण्याचा प्रयत्न केला. केवढी ही प्रखर निष्ठा! आपल्या नेत्याच्या मार्गदर्शनाची किती सहीसही अंमलबजावणी ही!! पिल्ले आणि माणसे, कुणीही चाकांखाली येवो, आम्ही राष्ट्रसेवेचा रस्ता सोडणार नाही, हा धडा आता बौद्धिकांत दिला जाणार.......

तालिबानची दाढी कुरवाळणार का मोदी सरकार?

भाजपला परराष्ट्र व्यवहार खात्यातले काही कळत नाही, असे म्हणायचे की परराष्ट्र धोरणही मोदी यांच्या फायद्या-तोट्यानुसार वळवत राहायचे, देशाला समजत नाही. मोदींना अर्थव्यवहार, पर्यावरण, आरोग्य, शिक्षण या महत्त्वाच्या विषयांत आपलाच हेका चालवायचा हे उघड दिसत असताना आता दहशतवादी, जुलमी, सनातनी तालिबान्यांबद्दल काय बोलावे ते समजत नाही? १५ दिवस उलटले तरी हिंदुत्ववादी पक्षाचे सरकार ‘अजून विचार चालू’ असल्याचेच सांगते.......

स्वातंत्र्याविषयी ‘ब्र’ही न काढता ‘स्वातंत्र्य दिना’चा नाटकी सोहळा कोणाचा?

स्वातंत्र्य म्हणजे काय, ते कशासाठी व का असते, ते कधी व कसे नाहिसे होते, असे प्रश्न संघाला कधीही पडले नाहीत. कारण त्याचा स्वतंत्रता या मूल्यावरच विश्वास नाही. ना गोळवलकर, ना देवरस, ना सुदर्शन, ना राजेंद्रसिंग, अशा कोणत्याही सरसंघचालकांनी स्वातंत्र्याचे विवेचन केलेले नाही. व्यक्तिस्वातंत्र्य ही संकल्पनाच नामंजूर असल्याने संघाने स्वातंत्र्य चळवळीतही कधी भाग घेतला नाही.......

लग्न जुळवावे, तसे ‘डीएनए’ जुळवले, पण पटेना हो…!

मीडियातले उजव्यांग पत्रकार किती कमी पडले पाहा! अन्यथा त्यांची सवय म्हणा किंवा पाने भरण्याची युक्ती काय असते ठाऊक आहे? चार इकडच्या अन चार तिकडच्या लोकांना धरायचे. त्यांना बोलते करायचे. स्वागत झाले आणि चांगले झाले, अशा छापाच्या चौकटी देऊन बातम्या द्यायच्या. ‘सरसंघचालकांच्या राष्ट्रैक्याच्या डीएनएचे तोंडभरून स्वागत’ असा मथळा द्यायचा.......

‘पावसातला सह्याद्री’ आणि निसरड्या वाटेवरच्या नोंदी…

‘पावसातला सह्याद्री शरद पवार’ हा लेखसंग्रह पवारांचे एक मिथक तयार करणारा आहे. मिथक निर्मितीमागे पत्रकार नसले पाहिजे. पत्रकार एखाद्या ललित लेखकाप्रमाणे लिहू लागले की, अडचण होते. प्रसंग खरा, अनुभवही सच्चा, पण लिखाणाचा उद्देश आख्यायिका अथवा मिथक तयार करायला होतो आहे, हे जरा विसंगतच. त्यातच बहुसंख्य पत्रकार संघाशी फटकून वागणारे. तरीही साऱ्यांनी घेतलेली दखल मनोरंजक आहे. खुद्द पवारांचेही चांगले रंजन झाले असेल!.......

‘अब तक छप्पन’ बघितले, आता ‘देव’, ‘नयट्टू’ आणि ‘उंडा’ हे तीन पोलिसपट पाहा!

३०-४० वर्षांपूर्वी ‘कानून अपने हाथ में ना लो राजेश?’ असे नायकाला बजावून खलनायक ताब्यात घेणाऱ्या पोलिसांची सद्दी गेल्या दहा-बारा वर्षांतल्या पोलिसपटांनी संपवली. म्हणून ‘देव’, ‘नयट्टू’ आणि ‘उंडा’ हे तीन पोलिसपट पाहाच! हे तिन्ही पोलिसपट असूनही ‘आता माझी सटकली!’सारखे संवाद, चुलबुल पांडेसारखी पात्रे त्यात नाहीत. साध्या, सरळ, प्रामाणिक पोलिसांच्या त्या कथा आहेत. असेही पोलीस खूप असतात हे त्यांचे म्हणणे आहे.......

मोरेसर आणि दीक्षितसर यांना मुसलमान सहकारी का मिळाले नाहीत?

हा प्रश्न मोरे-दीक्षित यांना विचारलेलाच नाही. पुरोगामी म्हणवणाऱ्या तीन पक्षांच्या आघाडीला विचारला आहे. तिच्या महाविकासात बहुधा अल्पसंख्याक बसत नसावेत. कदाचित मागच्या हिंदुत्ववादी सरकारचा वैचारिक ‘हँगओव्हर’ या सरकारला त्रस्त करत असेल. कदाचित चुकून झाले असेल. कदाचित अज्ञानही असेल. कदाचित शिवसेनेला अजूनही टिकून असलेला परधर्मद्वेष असेल.......

वर्कर्स फ्रॉम होम, युनाईट! यू हॅव नथिंग टु लूज बट युवर ‘एलिनेशन’!!

‘वर्क फ्रॉम होम’ ही संकल्पना वा योजना मालक वर्गासाठी फायदेशीर आहे. मात्र ती फार मोठे एलिनेशन करते, हे फार लवकर कळाले. सबब ती नसावी, अशी मागणी अनेक सर्वेक्षणे व चाचण्या यांमधून पुढे येत आहे. परस्परांपासून शिकता येण्याची प्रक्रिया थांबली. संवादामधून काम सोपे होत जाण्याची व्यवस्था खोळंबली. महिलांना तर व्यावसायिक व वैयक्तिक जीवन इतके त्रासदायक होऊन बसले की बस्स!.......

काय म्हणता, मीडिया ताळ्यावर आला? हे भलतंच झालं…

मागच्या वर्षी भारतातल्या तमाम भांडवली माध्यमांनी हजारो पत्रकार काढून टाकले. आवृत्त्या बंद केल्या, तर स्टुडिओज गुंडाळले. अजूनही नोकरकपात, खर्चात कपात आणि वृत्तांत कपात चालूच आहे. किती वेळा या होसबळेछाप नेत्यांनी त्याविरुद्ध आवाज उठवला? किती मालकांना असे न करण्याबद्दल बजावले? तोच भांडवली मीडिया आज मोदींना ताळ्यावर आणू पाहतोय, यामागचे कारण सर्वांना समजते.......

अवघड जागेतले दुखणे (भाग दोन) आणि सरावलेले दु:खी अवघडराव, अवघडेंद्र, अवघडकुमार, अवघडमहाराज इत्यादी

तालिबानी अवघडभाई, अवघडुद्दिन किंवा अवघडखान आपल्याकडच्या संस्कृतीरक्षकांचे सख्खे भाऊच नाहीत का? आपले देशी संस्कृतीरक्षक मवाळ अन सौम्य असतात आणि अफगाणी तालिबानी उग्र व हिंसक असतात, असा भेद करणे व्यर्थ आहे. ते एकजात स्त्रीनिंदक, स्त्रीद्वेष्टे अन तरीही बलात्कारी आहेत. उपभोग व मनोरंजन, संततीवाढ आणि सेवा एवढ्यासाठीच त्यांना स्त्री हवी असते. नेते असे असतात, तेव्हा त्यांचे अनुयायी विकृत स्त्रीद्वेष जाहीर करत सुटतात.......

ऑक्सीजन तो देने कहिए जे, पीर परायी जाने रे...

राष्ट्राभिमान हा राष्ट्राचा ऑक्सीजन! तो आमच्या राज्यात भरपूर आहे. तो नळकांड्यातला मागून आमची लाज काढू नका. तुम्ही असे लेचेपेचे कसे काय हो? त्या नळकांड्यातल्या वायूवर जगता तुम्ही? आमच्या राज्याची, आपल्या प्राणप्रिय राष्ट्राची लाज काढता? कुठे तो प्राणवायू, कुठे तो प्राणप्रिय! लक्षात आलं ना, प्राणापेक्षा जो प्रिय तो देश म्हणजे आपलं महान राष्ट्र. त्याला तुम्ही प्राणवायूच्या नळकांड्याएवढा आकार देता?.......

अवघड जागेतले दु:ख आणि दुखणाईत समीक्षा

कदाचित ओटीटी मंचावर गेल्या दोन-तीन वर्षांत आलेल्या कलाकृतींमध्ये प्रचंड शिवीगाळ, नग्नता, लैंगिकता असल्याने ‘गीली पुच्ची’ हे नाव त्याच प्रकारातले असावे, असे या समीक्षकांना वाटले असावे. मराठीत त्या इंद्रियाच्या नावाने पुरुषमंडळी मनसोक्त शिव्या देत असताना एक संवेदनशील दिग्दर्शक मुद्दाम तेच शीर्षक निवडेल असे समजणे चूक. ते विचित्र वाटते खरे, मात्र हिंदी भाषेत ते सर्रास उच्चारले जाते, हेही तितकेच खरे.......

आता आपण ‘मोदी स्वयंसेवक संघ’ म्हणायला हरकत नाही, हो ना होसबळे?

गेला आठवडा साऱ्या पत्रकारांना एक बातमी द्यावी लागली. खूप प्रसिद्धी त्या घटनेला दिली गेली. दत्ताजी होसबळे सरकार्यवाह झाले! त्यांच्या अल्पचरित्रासह सर्वत्र एक परिचयही प्रसिद्ध झाला. हे होसबळे बळेबळे नव्हे, तर स्वबळे पंतप्रधान मोदी यांचे मित्र, चाहते, अनुयायी, प्रशंसक आहेत म्हणे! त्यांनी सरकार्यवाह व्हावे म्हणून मोदी २०१५ व २०१८मध्येही खटपट करून गेले. पण तोवर राममंदिर आणि काश्मीर यांचा तिढा सुटलेला नव्हता.......

‘लोहपुरुषा’च्या नावाजागी ‘लोभपुरुष’ आला, त्यात आश्चर्य वाटण्यासारखे काय आहे?

एका माणसाला खूप सोस आहे भव्यतेचा. खूप म्हणजे खूप. तर असो. मूळ मुद्दा भव्यभानाचाय. सारे भव्यदिव्य करून त्याला आपले नाव द्यायचाय. अहमदाबादेत ते क्रिकेट स्टेडियम १ लाख ३२ हजार लोकांची आसनव्यवस्था करणारे, या विश्वातले एकमेव आहे, यात थक्क होण्यासारखे काय? एखाद्या माणसाला नको असतात किरकोळ गोष्टी. नाही आवडत त्याला बारक्यासारख्या बाबतीत नाक खुपसायला. मुळात तो सामान्य माणूस कुठाय आपल्यासारखा?.......

हां, मैं गलत, गलत मेरी बातें, गलती से ही दुनिया बनी, पुरा सही कोई नहीं हैं, ले ले मेरी चेतावनी

हे गाणे नीट ऐकले का तुम्ही? इर्शाद कामिललिखित, अरिजितसिंग आणि शाश्वतसिंग यांनी गायलेले (संगीत - प्रीतम, चित्रपट - लव्ह आज कल) हे गाणे चूक कबूल करणारे वाटते तरी का? चुकीची कबुली करणारा स्वर कसा कातरकापरा, विव्हलव्यथित अन दु:खीदुबळा असतो. नजर खाली झुकलेला, शरीर गळालेले, चेहरा लाल झालेला… असे काही म्हणजे काही हे गाणे ऐकताना जाणवत नाही.......

तीन बायका, फजिती ऐका अर्थात ऐ मेरे वतन के लोगों तुम खूब लगा लो कांटा…

रियाना, ग्रेटा अन मीना या तीन महिलांनी मोदी सरकारची पुरती फजिती केली! केवढी ती पळापळ, काय ती जमवाजमव अन कसली ती प्रतिक्रिया!! तीन बायकांनी चक्क भारताचे परराष्ट्र खाते, दोन भारतरत्ने आणि मूठभर तारे-तारका हलवले. याला म्हणतात विचारांची निष्ठा आणि ताकद!!! रियाना, ग्रेटा, मीना यांनी दखल घेताच आपल्या ‘इंटरनॅशनल’ लोकांना शेतकऱ्यांचा पुळका आलाय.......

‘महाराष्ट्राच्या हास्यजत्रे’त एकाएकी गांधीजी कसे काय आले बुवा?

गांधीजींना घेऊन विनोदनिर्मिती करायचीच होती तर सत्य, सत्याग्रह, पारतंत्र्य यांपासून सुरुवात करता आली असती. खुद्द गांधीजी भरपूर मस्करी करत. हास्यविनोदात ते चांगले रमत. त्यांचे हसरे बोलणे कोण विसरेल? हसण्यात निर्मळपणा असतो, तसा विद्रोहसुद्धा असतो. विनोद निष्कपट असतो अन भयंकर हादरे देणाराही असतो. खो खो हसणारे हुकूमशहा पाहिलेत कधी? खदाखदा हसून जमिनीवर लोळण घेतलेला एखादा तरी एकतंत्री राज्यकर्ता पाहिला कधी? शक्यच नाही.......

अदृश्य तरीही सर्वत्र (राष्ट्रीय स्वयंसेवक) संघपरिवार!

संघपरिवार माणसे घडवतो अन राष्ट्रनिर्मिती करतो म्हणजे काय करतो हे तपासले का कोणी? शक्यच नाही. तपासणी, प्रतिप्रश्न, प्रतिवाद, शंका, पृच्छा यांना वर्ज्य म्हणजे वर्ज्य. अगदी उपवासाच्या दिवसांतली दारू जणू! त्यामुळे तुम्ही पहा, हे लोक कुठल्याही दैनिकात काम करणाऱ्यांमध्ये ‘आपला’ कोण, अशी चौकशी करूनच जातात. त्यालाच आपली पत्रके आणि पत्रिका सोपवतात आणि आश्वस्त होतात. तो ‘आपला’ म्हणजे कोण असतो, माहिताय का?.......

अदृश्य पण सर्वत्र समाजवादी!

रिपब्लिकन स्वयंसेवकांनी कॅपिटॉल हिलवरच्या इमारतीत धुडगूस घातलेल्या रात्री ‘टाइम्स नाऊ’ वाहिनीवर एक निवेदिका वाहिनीच्या अमेरिकास्थित निरीक्षक तरुणीशी बोलत होती. म्हणाली की, ‘या रिपब्लिकन स्वयंसेवकांच्या गर्दीत घुसलेले डावे, कम्युनिस्ट आणि अराजकवादी लोक या धुडगूशीमागे आहेत!’ बोला आता! दिल्लीत जे शेतकरी धरण्याला बसले आहेत, त्यातही डावे, कम्युनिस्ट आणि अराजकवृत्ती शिरल्याचा गहजब झालेला आपण ऐकला.......

फिसलता बनारस आणि ‘उडता बनारस’!

विश्वनाथ कॉरिडॉर गंगेच्या काठापर्यंत नेण्यासाठी जुन्या वाराणसीत ३००च्या आसपास घरे, वाडे, देवळे, समाध्या बेमूर्वतखोरपणे पाडल्या गेल्या. त्याबद्दलच्या तक्रारी आणि आक्रोश म्हणजे हे पुस्तक. अरुंद बोळ व गल्ल्या, जुने भव्य वाडे आणि वाड्यांमधील शिवलिंगे हा वाराणशीचा कैक शतकांचा ठेवा. तो अवघा पाडला गेला. त्यावेळी ‘धरोहर और मंदिर बचाओ आंदोलन’ उभे राहिले. पण ते नाना कटकारस्थाने करून मागे घ्यायला लावले गेले.......

उसळे अर्णव, खळबळे रिपब्लिक, हिंदकळे माध्यम, सत्य बुडे

स्वतःला पत्रकार म्हणवणाऱ्या अर्णव गोस्वामीने गेली काही वर्षे भारतीय मीडियामध्ये प्रचंड चिखलफेक केली आहे. तो स्वतःच एका चॅनेलचा चालक-मालक असला तरीही, त्याचाही कोणी एक मालक आहे, ज्याच्यासाठी या अर्णवने रोजचा विध्वंस मांडला आहे. आश्चर्य याचेही नाही, मोदींइतकेच त्याच्याही चाहत्यांची संख्या प्रचंड आहे. या चाहत्यांसाठी तो या देशातला खराखुरा देशभक्त पत्रकार आहे. पण ही काय प्रवृत्ती आहे? तिची मानसिकता काय आहे?.......

कोणत्याही देशाची, समाजाची वैचारिक, बौद्धिक व सांस्कृतिक पातळी काय असते याचा शोध घ्यायचा असल्यास तेथील व्यंगचित्रं पाहायची असतात!

राज्यघटनेनं सर्व भारतीयांना अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य दिलेलं आहे. त्यात चित्रकार, व्यंगचित्रकार आहेतच; परंतु आज भारतात हिंदुत्ववादी, इस्लामी संघटना धर्मावर भाष्य खपवूनच घेत नाहीत. चित्रांचं सोडा, धार्मिक पुस्तकांमधलं एखादं प्रकरण नाट्यरूपांतरित झालेलं त्यांना चालत नाही. लगेच तोडफोड होते. त्याची धास्ती बहुधा वृत्तपत्रांनी घेतली. त्यामुळेही पहिल्या पानावरचं ‘पॉलिटिकल कार्टून’ गायब झालं.......

सरसंघचालक मोहन भागवत ‘बिहार’च्या निवडणुकीमुळे गुळमुळीत बोलले का?

भागवत जातिभेद नसावा असे म्हणताना अप्रत्यक्षपणे जाती टिकाव्यात असे सुचवत असतात. कोणतेही भेद हिंदूंच्या ऐक्याआड येतात म्हणून तेवढ्या भेदांपुरते भागवत आणि तमाम भाजप नेते बोलत असतात. दसऱ्याच्या भाषणात त्यांनी समस्त भारतीय हिंदूच आहेत असे म्हटले. याचा अर्थ सर्व जण सर्वांच्या जातीसह आमचे आहेत! जातीमुळे भारत कैक शतके गुलाम राहिला, आजही मागासच आहे, हे ते सांगतच नाहीत.......

अण्णा, आजच्या गिळगिळीत अन् लिबलिबीत पत्रकारितेच्या काळात तुमची फार याद येते…

अण्णांच्या काळात अग्रलेख काळ्याशार टंकात उभे सलग दोन कॉलमांचे असत. आज त्यांची उंची वितभर झाली असून शेजारच्या मजकुरातच त्यांचे अस्तित्व विलीन झाल्यासारखे केविलवाणे दिसत राहते. तो दोन स्तंभी, तीन-चार परिच्छेदांचा आकार आता पुन्हा पाहिला की, अण्णा आठवतात. ताठ, बुलंद, सज्जड अन् ठामपणे काही बजावणारे. अग्रलेख म्हणवताना जाणीवपूर्वक अग्रस्थानाची भूमिका घेणारे अन् व्यक्त केलेल्या मतांबद्दल सत्तेला अंगावर घेणारे.......

पडद्यात राहायचे की पडद्यावर? सिनेमाची छळकथा

छळला गेलेला हा चित्रपट उद्योग आता तरी भानावर येईल काय? आपण राष्ट्रवाद, हिंदुत्व, वर्णवर्चस्व यांत फार वाहवत गेलो, असे त्याला जाणवेल काय? साहित्यक्षेत्र कधीचेच सावरले. या उद्योगातील म्होरक्यांनी आणि कर्तृत्ववानांनी आपला स्वातंत्र्यानंतरचा राजकीय वारसाच पुढे नेत राहिला पाहिजे. संविधानातील मूल्ये प्रत्येक कलाकृतीतून कशी पाझरतील हे समजण्याएवढे कलाभान त्यांना असले म्हणजे पुरेसे आहे.......

बुद्धीने ‘प्रखर’, विचाराने ‘पक्के’, मात्र धैर्यात पूर्ण ‘उणे’ अशा प्रकारचे ‘मॉरिस ब्लान्शो’ फ्रान्स काय, युरोप काय, भारतातसुद्धा पैदा होतात!

देशावर राज्य करणारी राजकीय विचारधारा हळूहळू (आणि कधी एका झपाट्यातही) नागरिकांचे स्वातंत्र्यहरण करत जाते आणि त्यातून समाज घडत जातो. काय, किती, कसे, कधी कुठे बोलायचे याची काळजी करत तो अभिव्यक्ती करू लागलो. सरकार म्हणजे देश अन देश म्हणजे राज्य करणारा पक्ष असा समज राज्यकर्ते तसेच त्यांचे भक्त, भाडोत्री भाट आणि भांडवलदार पसरवतात. टीका, समीक्षा, कोणाचीही, कशाचीही असो, ती होऊच नये असे वातावरण तयार होते.......

‘…और अंत में प्रार्थना’ : एका संघनिष्ठ डॉक्टरांची शोकांतिका

ही कथा संपता संपता वाकणकरांच्या गावात एक दंगल होते. पोलिसांच्या गोळीने एक मुस्लीम ठार होतो. पण ‘तो दगडफेकीत मेला असा अहवाल शवविच्छेदनानंतर द्या’, असा दबाव वाकणकरांवर येतो. शेवटी ते शवविच्छेदनाला तयार होतात. अहवालात नोंदवतात की, गोळी लागूनच माणूस मेला आहे. त्याच ठिकाणी ब्रेन हॅमरेज होऊन वाकणकर गतप्राण होतात. इकडे त्या मुस्लिमाचा मृतदेह, तिकडे डॉ. वाकणकर. उभे सारे अधिकारी त्यांच्या नावे शिव्या घालत राहतात.......

‘अ दिल्ली ऑब्सेशन’ : मोदीराष्ट्र आणि हिंदू-मुस्लीम नात्याचा वेध

या कादंबरीत बरेच धीट विषय मांडले आहेत. हिंदू विवाहिता व विधुर मुस्लीम यांचे प्रेमसंबंध असोत की, मुसलमानांविरुद्ध पेटलेल्या जातीयवादी हिंदूंच्या भावना; अपप्रचार अन अफवा यांचा प्रभाव असो की, शाळा-महाविद्यालयांत प्रमुख पाहुणे म्हणून जाणाऱ्यांची फजिती व त्यातील पोकळपणा; मोहिनीच्या आईचे दीराविषयीचे आकर्षण असो की, आपल्या स्कॉट पत्नीचा पूर्वीचा प्रियकर! कादंबरीचा शोकांत तर अगदी एका पानात, पण अत्यंत धक्कादायक.......

‘अ बर्निंग’ : असहाय, निरपराध, गरीब, मुसलमान तरुणीची करुण, टोकदार शोकांतिका

दोन्ही व्यक्ती जीवन फार चांगलीय आणि दहशतवादाशी काहीही तिचा संबंध नसल्याचे मानतात. खटल्यात तिच्या बाजूने साक्ष देण्याचे ठरवतात अन मग सुरू होतो फेसबुकच्या निमित्ताने उसळलेला सत्य आणि खोटेपणा यांचा ‘अ बर्निंग’मधला संघर्ष. लेखिकेने हिंदुत्ववादी पक्ष व समर्थक असत्याचा कसा वापर करतात, त्यासाठी कसकसा दबाव आणतात, याचे फार रेखीव संदेशन केलेय. माणसाचा स्वार्थ कसा सत्याची चाड विसरायला लावतो, हे या कादंबरीचे मर्म.......

‘द हीट ऑफ विंटर’ : पं. नेहरूंच्या हत्येची काल्पनिक गोष्ट

नेहरूंना ठार करण्याचे कट भारतात झाले होते का? समजा कादंबरीतल्याप्रमाणे तो कट सफल झाला असता तर हिंदू राष्ट्र स्थापनेला संधी मिळाली असती का? कादंबरी प्रकाशित झाली १९८४ साली. मात्र तिचा काळ जानेवारी व फेब्रुवारी १९५२चा आहे. रामगढ मुस्लीम विद्यापीठाच्या कुलगुरूंच्या पदग्रहण समारंभासाठी खुद्द पंतप्रधान नेहरू येणार असल्याने त्यांना ठार करण्याची आयती संधी दोन हिंदुत्ववादी संघटना घेऊ पाहतात. पण तो फसतो.......

‘चायना ड्रीम’ : शी जिनपिंग यांच्या स्वप्नराष्ट्रावर एक हल्ला

कल्पना अचाट, बांधणी उत्तम, संवाद व चित्रण वेधक, आशय शी जिनपिंग यांची एकाधिकारशाही राजवट असा असून आताचा चीन भ्रष्टाचारी, लिंगपिसाट व नोकरशाहीच्या अधिन कसा झालेला आहे, याची जाणीव मा करून देतात. चीनची आताची शहरी प्रगती ग्रामीण भाग नष्ट करून कशी झाली आहे, यावर मा यांनी या कादंबरीत खूप भर दिलेला आहे. चीनच्या असा विकास जर मोदींचा आदर्श असेल तर तो किती सारखा आहे! पण भारतात त्यावर एकही साहित्यिक कृती नाही.......

नरभक्षक माणसाच्या पुनरागमनाची कथा

‘टेंडर इज द फ्लेश’मध्ये जे देह खाण्यायोग्य बनवले जात आहेत, त्यांच्या घशातून स्वरयंत्रे काढलेली असतात. कसलाच आवाज काढता येऊ नये यासाठी! हा केवढा तरी मोठा संकेत लेखिका अवघ्या तीन वर्षांपूर्वी देऊन बसलीय. शिवाय माणसांना ‘पाळीव प्राणी’ म्हणून घडवण्याची प्रतिमा तर केवढी स्फोटक आहे! कादंबरीत ती खाण्यासाठी आहेत. आपणही आसपास रक्ताला चटावलेले पाळीव हिंसक माणसे अनुभवतोय.......

खात्मा निर्भर भारत अर्थात् ‘ना बताउंगा, ना बताने दूंगा’!

एकीकडे माध्यमांना ‘मोदीबिंदू’ झालेला, दुसरीकडे दुरावस्थेकडे बोट करणाऱ्यांचा छळवाद सुरू. सरकार कोणतेही असो, स्वत:चे नाकर्तेपण वा नालायकी लपवू पाहते. आपला पाठिंबा ओसरेल असे त्याला भय वाटते. त्यामुळे ते कुशासनाचा आरसा त्याच्यासमोर धरताच आरसा फोडून टाकते. म्हणजे सांगायचे नाही की, सांगू द्यायचे. हे म्हणे आणीबाणीची २५ जूनला जोरदार याद करणार! काँग्रेसला खिजवता खिजवता भाजपसुद्धा खात्मानिर्भरतेकडे निघाला की!.......

चीनसारखी लोकशाही-स्वातंत्र्य-विरोधी यंत्रणा जगभर पसरतेय, फक्त करोनाच नव्हे...

सत्तेच्या राजकारणाचा धंदा आणि माहिती व विश्लेषण देण्याचा धंदा एकमेकांच्या गरजा आणि गळवे ओळखतात. ते सध्या गळ्यात गळे अन हातात हात घालून आहेत. म्हणूनच भाजपच्या एकाही नेत्याने पत्रकारांच्या कपातीचा ना धिक्कार केला, ना साधी काळजी व्यक्त केली. कोणालाही कामावरून काढून टाकू नये, असे प्रधानसेवक म्हणतात आणि मालक कोणाला काढून टाकण्याच्या आगाऊपणा न करता सर्वांकडून स्वखुशीचे राजीनामे घेतात, एकूण एकच.......

‘व्हल्चरी’ आम्हा सोयरी…

बरखाने संघावर कधी, केवढी टीका केली हे न सांगता तिचा संघाबद्दलचा दृष्टीकोन बदलला, असे मानणे योग्य होईल काय? नंतर समजा तिने परत संघावर टीका केली, तर ती दृकश्राव्य पट्टीका प्रसारित केली जाईल काय? बरखा पुन्हा बदनाम केली जाईल काय? संघासारख्या संघटनेला बरखाच्या प्रशस्तीच्या प्रमाणपत्राची गरज का म्हणून पडावी? रवीश कुमार, पुण्यप्रसून वाजपेयी, विनोद दुआ, अभिसार शर्मा या ‘गिधाडां’एवढीच बरखाही ‘धर्म’ विसरलेली नाहीय.......

कामगारमंत्री, अन्नमंत्री, पाणीमंत्री दिसले का हो त्या स्थलांतरितांना?

१७व्या लोकसभेची निवड आटोपून ३० मे २०१९ रोजी भारताचे २३वे मंत्रिमंडळ पुन्हा एकदा नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली सत्तेत बसले. एकंदर ५८ सहकारी मंत्री पंतप्रधानांना आहेत. त्यातील किती जण गेल्या दोन महिन्यांत स्थलांतरित श्रमिकांना पाहायला-ऐकायला मिळाले ते बघायला पाहिजे. ३० मे २०२० रोजी दुसऱ्या मोदी सरकारने ३६५ दिवस पूर्ण केल्याचा आढावा असा घेतला गेला खरा, पण लॉकडाउनमध्ये नेमके काय झाले, हे कसे कळणार?.......

‘आपदा में अवसर’ – व्यापारी वृत्तीच्या राज्याचे तत्त्वज्ञान

तरी बरंय करोनाचं संकट नैसर्गिक आहे. हिंदी चित्रपटात तर संकट उत्पादन व संकट निवारण या विषयासाठी एक पात्रच रचलेले असते. खलनायक वा खलनायिका असे त्यांना म्हणतात. संधीच संधी शोधणारी ही पात्रे काय भारतीयांना माहीत नाहीत? अहो, असा हा भारतीय माणूस सदा संकटग्रस्त असतो म्हणून तर अवताराची अपेक्षा करत राहतो ना तो! विघ्नहर्ता, संकटमोचक, तारणहार, त्राता, जीवनदाता अशी कितीतरी नावे मग त्या त्या अवतारांना दिली जातात.......

ते अटळ विहारी पायी पायी, हे सुखी निलाजरे भाजपाई!

श्रमामधूनच संपत्ती तयार होते हा सिद्धान्त संघ मानत नाही. तो मानला तर मार्क्स व साम्यवाद यांना मान्यता दिल्यासारखे होईल. यासाठी राजेशाही, राजांचे पराक्रम आणि त्याग, देवधर्म यांचे कृपाछत्र आणि नागरिकांचा ‘सेवाधर्म’ यांचा आधार भारताच्या त्या तथाकथित प्राचीन वैभवास दिला जातो. समाजाची प्रगती मूठभर अभिजनच करतात यावर संघ परिवाराचा ठाम विश्वास असण्याचे कारण गोळवलकर गुरुजी यांनी वारंवार तशी मांडणी केलेलीय.......

‘जिनके लिए’ : प्रतारणा आणि उपेक्षा यांचा एक सुरेल निषेध…!

यंदा मात्र मोदींनी अतिरेक केला हे लोकांनी मुखावाटे कमी पण पावलावाटे सांगून टाकले! लाखो कष्टकरी रस्ते तुडवत गावी निघाले तो पायी निषेधाचाच प्रकार होता. हातात सामान व मुले होती. डोक्यावर गाठोडी अन डोक्यात एक चीड, पश्चाताप आणि फसवणूक झाल्याची भावना गरगरा फिरत होती. परंतु ती व्यक्त करायला ना कोणापाशी वेळ होता, ना उसंत! पण एक गाणे या विहारबंदीवेळीच जन्मले अन ते या लाखो जिवांच्या भावना व्यक्त करू लागले.......

रोगराई आणि फॅसिझम

‘सत्ता बळकावण्याची साथ’ असे शीर्षक असलेला अग्रलेख ‘द इकॉनॉमिस्ट’ या साप्ताहिकाच्या २५ एप्रिल २०२०च्या अंकात प्रसिद्ध झाला आहे. मुखपृष्ठकथेच्या मथळा आहे – ‘युवर कंट्री नीडस मी’ आणि तिचे चित्र उजव्या हाताचे बोट आपल्याकडे वळवून बजावणाऱ्या एका लष्करबाज हुकूमशहाचे. सर्वसत्ताधीश राज्यकर्ते संकटातसुद्धा संधी शोधतात, असे सार या अग्रलेखाचे आहे. ज्यांना सर्वसत्ताधीश व्हायचेय तेही अशा संकटातच संधी मिळवतात.......

मी कशाला आरशात पाहू ग, मीच माझ्या रूपाची राणी ग

‘गोदी मीडिया’ हा शब्दप्रयोग आता जगप्रसिद्ध झालेलाय. ‘मोदीबिंदू’ हाही जुना झालाय. ‘देवेंद्रदल’ हा मात्र अजून तेवढा लोकप्रिय झालेला नाहीय. किंबहुना तो अगदी लपतछपत उच्चारला जाई, एखाद्या गँगच्या संकेतासारखा. मराठी पत्रकारितेत गेली पाच वर्षे ‘देवेंद्रदल’ नुसता उच्छाद घालत होते. कोणतेही बडे वर्तमानपत्र घ्या, कुठलीही वृत्तवाहिनी घ्या, मरतुकडी आकाशवाणी अन वयोवृद्ध दूरदर्शन घ्या, जिकडे तिकडे ‘देवेंद्रदल’ तैनात!.......

नरेंद्र मोदी ‘महात्मा गांधी’ होण्याच्या खटाटोपात आहेत का?

मोदींचा एककल्ली, एकारलेला कारभार करोनाच्या काळात आणखी ठळक झाला आहे. करोना आटोक्यात येईलच. तो विज्ञान आणि मनुष्य यांनाच हटवता येईल. दैवी कल्पना अथवा ईश्वराचा धावा करून काहीही साध्य होणार नाही. मात्र मोदी यांना जे हिंदूराष्ट्र उभारायचे आहे, त्याच्या आड येणाऱ्या ‘करोना दैत्या’चे निर्दालन एखादी महाशक्ती निर्मून होणार नाही, हे कळत नाही असे नाही. तरीही ते तसे करणार.......

फॅसिझम, रोगराई आणि सामाजिक दुरावा

भारतीय नमुन्याचा फॅसिझम डावे, मुस्लीम, ख्रिस्ती यांच्यासह लोकशाही, धर्मनिरपेक्षता, समाजवाद आणि सामाजिक न्याय यांवर हल्ले चढवत स्थापन होण्याची चिन्हे दिसू लागली आहेत. एका भयंकर साथीच्या रोगाचीही साथ त्याला मिळणार… सोशल डिस्टन्सिंग अर्थात सामाजिक दुरावा, सामाजिक अंतर ठेवल्यास करोना अटोक्यात येईल, असे सांगता सांगता जुनी ‘जातीय अंतर’ परंपरा बळकट करण्याचे प्रयत्न या निमित्ताने उगवले तर.......

फजित पवार आणि फ-जीत सरकार

उद्या महाराष्ट्र विधानसभेचा निकाल लागून बरोबर महिना झाला असता. पण आज सकाळी देवेंद्र फडणवीस यांनी आश्चर्यकारकरीत्या मुख्यमंत्रीपदाची तर अजित पवार यांनी उपमुख्यमंत्रीपदाची शपथ घेऊन जो राजकीय भूकंप घडून आणला, त्याचे पडसाद बराच काळ महाराष्ट्राच्या राजकारणात उमटणार आहेत. ‘पाठीत खंजीर खुपसला रिटर्न’ची ही खेळी कसकशी वळणं घेते ते लवकरच कळेल .......

गांधीवादी पुलंच्या नावाचा पुरस्कार ‘नथुराम’ पोंक्षे यांना?

पं. हरिप्रसाद चौरसिया आणि अशोक सराफ यांचा गौरव त्यांना पु. ल. देशपांडे यांच्या जन्मशताब्दीनिमित्ताने पुरस्कार देऊन करणे ही फार आनंदाची घटना आहे. त्यांच्या जोडीला शरद पोंक्षे या अभिनेत्यालाही सन्मानासाठी बसवले जावे ही मात्र फार क्लेशकारक घटना होय. नथुराम गोडसे या खुन्याची भूमिका करणाऱ्या नटाला त्याच्या धाडसाबद्दल दिलेला हा सन्मान आहे की, नथुरामची विचारसरणी रंगभूमीबाहेरही प्रचारल्याबद्दल आहे?.......

खोटेपणा, अपप्रचार आणि उसने अवसान या ‘सत्याच्या प्रयोगां’त विद्यमान सत्ताधारी तरबेज आहेत!

जाहिराती आणि जनसपंर्क (पब्लिक रिलेशन्स) यांनी सत्य-असत्य यांत काही भेदच ठेवलेला नाही. सरकार व माध्यमे तर याच दोन प्रकारच्या प्राणवायूंवर तरतात. बाजार आणि सत्ता यांनी एकमेकांना काय बहाल केले असेल तर जाहिरात व जनसंपर्क यांच्या कला आणि कौशल्ये! चहा विकणारी व्यक्ती आपली यशोगाथा याच तर दोन आधारांवर लिहून जाते. अतिशयोक्ती, अतिरंजन, आधारहीन दावे म्हणजेच जाहिराती.......

सूरज आणि प्रभाकर : दोन भिन्न अर्थ

संघपरिवार बदलला असे म्हणणाऱ्यांना मांडेसरांच्या पुस्तकाच्या प्रकाशन समारंभाने चांगली अद्दल घडवली. त्याची फक्त भाषा बदलली, पण तो ‘अॅनिहिलेशन ऑफ कास्ट’ची मागणी कधी करत नसतो, हे सिद्ध झाले! खासदार विनयराव यांनी ‘हिंदुत्व’ या देशातील ‘आध्यात्मिक लोकशाही’ असल्याचे सांगून लोकशाहीला लगडून येणाऱ्या बंधुता-समता-स्वातंत्र्य या गोष्टीही आध्यात्मिक आहेत, असे अप्रत्यक्ष सांगून टाकले!.......

मोदीजी, तुम्हीही नावेच ठेवत आहात!

एखाद्या गोष्टीचा प्रतिकूल बाजूने विचार करणारा तो पेसिमिस्ट असतो. ऑप्टीमिस्टचा तो विरुद्धार्थी शब्द आहे. तो निराशावादी असल्याने खचून गेलेला, हातपाय गळालेला व सुस्कारे सोडणाराच असतो, अशी प्रतिमा मोदी रंगवत आहेत. मोदींच्या या वृत्तीला ‘सिनिकल’ म्हणतात. ही विचारप्रणाली ‘सिनिसिझम’ या नाव्याने ओळखली जाते. मोदी विरोधकांविषयी, टीकाकारांविषयी ‘सिनिकल’ झालेत, असे म्हटले तर ते मोदींना आवडेल काय?.......

‘मोदीस्ट’ भारत!

मोदी यांचे वेगळेपण एवढेच की आता लोकशाहीतल्या मोकळ्या वातावरणात मतदान तर त्यांनी होऊ दिले. परंतु वास्तव आहे तसेच आहे. म्हणजे मोदी सरकार सर्व क्षेत्रांत कमालीचे फसले, अकार्यक्षम ठरले. तरीदेखील मोदी जिंकले! एक मुद्दा असा सांगता येईल की, त्यांच्या योजना चांगल्या होत्या, पण त्या पूर्ण करायला आणखी पाच वर्षे हवी होती. ती मतदारांनी त्यांना देऊन टाकली. खरी मेख इथेच आहे.......

माझा ‘नथुराम-मोहन टीव्ही चॅनेल’ अर्थात ‘नमो टीव्ही’!

माझ्या टीव्ही’च्या नावाचे तुम्हाला रहस्य सांगतो. ‘नथुराम’ तर तुम्हाला ऐकून ठाऊकच असेल. तो थोर राष्ट्रभक्त, संपादक होता. ‘मोहन’ म्हणजे आपले मोहनदास करमचंद गांधी. तेही थोर राष्ट्रभक्त व संपादक होते. एक संपादक दुसऱ्या संपादकाला नेहमी पाण्यात पाहतो. त्यामुळे दोघे अपप्रचार व असत्यकथन करत राहतात. दोघांना एकत्र आणल्यास सामंजस्य, संयम आणि सहिष्णुता यांचा अनुभव साऱ्यांना येत राहील एवढीच माझी प्रामाणिक इच्छा.......

‘राज ठाकरे पब्लिक ब्रॉडकास्टिंग सर्व्हिस!’

महाराष्ट्रात ‘राज ठाकरे पब्लिक ब्रॉडकास्टिंग सर्व्हिस’ सुरू झाली, ही नक्कीच आशादायी, स्वागतार्ह आणि अनिवार्य अशी गोष्ट झाली! त्यांच्या भाषणात बातमी, अग्रलेख, व्यंगचित्र, भाष्य, दृश्यात्मक पुरावे, संवाद आणि निवेदन, निरीक्षण, प्रत्यक्ष भेट आणि निष्कर्षही असतो. म्हणजे ‘ट्राय’च्या नव्या नियमांनुसार कोणत्याही वाहिनीचे प्रक्षेपण आम्ही पाहिले तरी त्यांत जे मिळणार नाही, ते ठाकरे यांच्या प्रसारणात आम्हाला मिळते!.......

मनोहर पर्रीकर : गोव्याचा गल्ली बॉय

हार्टमन डिसूझा या पत्रकारलेखकाचे ‘इट डस्ट – मायनिंग अँड ग्रीड इन गोवा’ हे पुस्तक वाचेपर्यंत मनोहर पर्रीकर या गृहस्थाबद्दलचे माझे मत चांगले होते. संघाचा कट्टर स्वयंसेवक आपल्या सुंदर मातृभूमीचे असे लचके तोडू कसे देतो? ती विद्रूप आणि विपन्न व्हावी असे कसे चाहतो? सुंदर मातृभूमी याचा अर्थ ती तिच्या निसर्गासह सुंदर असाच ना? की हिंदूराष्ट्र डोंगर, नद्या, प्राणी, पक्षी, वनस्पती यांच्या वैविध्याने नटलेले नसेल?.......

बावळे नक्षली आणि हुशार हिंदुत्ववादी!

आता ते पाच जण माओवादी का नक्षलवादी पाहा! किती बावळट!! असे लॅपटॉपवर, ई-मेलवर कटकारस्थान रचायचे असते का? इतके सबळ पुरावे ठेवून कोणी कावा आखतो का? त्या पत्रात नावे लिहिणे, ‘कॉम्रेड’ म्हणून संबोधणे, तारीख वगैरे सारी पद्धतशीर नोंद ठेवणे…किती बावळट म्हणावे त्यांना! ते दाभोलकर-पानसरे-कलबुर्गी यांचे मारेकरी बघा म्हणावे. किती चलाख, हुशार अन अट्टल!.......

विजय तेंडुलकर यांचे ‘साधना’च्या संपादकांना पत्र

मराठीतील श्रेष्ठ नाटककार विजय तेंडुलकर यांच्या निधनाला नुकतीच, म्हणजे १९ मे रोजी १० वर्षं पूर्ण झाली. त्यानिमित्तानं ‘विजय तेंडुलकर यांना एका संपादकाचे अनावृत पत्र’ हा लेख २८ मे रोजी प्रकाशित केला होता. आता हा दुसरा लेख. हे पत्र तेंडुलकरांनी १९९८ साली ‘साधना’ साप्ताहिकाच्या तत्कालिन संपादकद्वयांपैकी श्री. जयदेव डोळे यांना लिहिलं होतं. त्यामुळे अर्थातच हे पत्र म्हणजे २८ मेच्या पत्राला प्रत्युत्तर नाही.......

मोदी, गुजरात आणि हिंदी चित्रपट

मुस्लिमांच्या दोन पिढ्या कशा वेगळ्या आहेत, हे बडोद्यातून सांगायचं धाडस तर आहेच, पण ते प्रेक्षकांना थेट सांगितलं असतं, तर पटलं असतं. एरवी या चित्रपटात विद्यमान राजकीय संदर्भ चुकूनही दिसणार नाही याची इतकी काळजी घेतली गेलीय की, आउटडोअरचे सारे शॉटस क्षणार्धात नाहीसे होत जातात. ना पोस्टर्स, ना बॅनर्स, ना कटआऊटस, ना बांग, ना घंटानाद, ना मुस्लिम मोहल्ला ना शेजारपाजार.......

‘बगळा’ : उदगीरच्या भाषेला कादंबरीचे कोंदण

बगळा हे प्रतीक धूर्तपणाचे, संधीसाधूपणाचे आणि चिकाटीचेही. बकध्यान ही लबाडीने वा चातुर्याने स्वार्थ साधणार्‍याला चपखल बसणारी उपमा. तसा कथानायक अजिबात नाही. तो आतून बाहेरून पांढरा आहे. त्याच्या आयुष्यात ना काही अकस्मात, ना काही अचानक सरळ रेषेत जगणे, पण एकाएकी चेंडू भरून देण्याची मिळालेली धमकी अन् त्यासाठी केलेली तगमग म्हणजे प्रत्यक्षाप्रत्यक्ष झालेल्या चुकीची भरपाई करण्याचा प्रामाणिकपणा हा ‘बगळा’ दाखवतो.......

रामनाथ कोविंद – ‘हिंदू राष्ट्रपती’!

शपथविधी समारंभानंतरच्या भाषणात रामनाथ कोविंद यांनी आंबेडकरांचे सर्व विदित म्हणणेच नोंदवले. ‘डॉ. आंबेडकरांमुळे माझ्यासारखी व्यक्ती सर्वोच्चपदी बसू शकली’ असे ते म्हणाले नाहीत. डॉ. आंबेडकरांना आपल्या यशाचे श्रेय न देणारी अशी एक दलित व्यक्ती राष्ट्रपतीपदी बसावी याचा अर्थ आपण लक्षात घेतला पाहिजे. डॉ. आंबेडकरांचे नाव कृतज्ञतापूर्वक न घेण्याला कोविंदांचा प्रेरणास्रोत असलेला राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ कारण असेल काय?.......