‘त्या’ निवडणुकीत हिंदुत्ववादी आंबेडकरांचा प्रचार करत होते की, संघाचे लोक त्यांचे ‘पन्नाप्रमुख’ होते? तेही आंबेडकरांच्या विरोधातच होते की!

हिंदुत्ववाद्यांनीही आंबेडकरांविरोधात उमेदवार दिले होते. त्यांच्या पराभवात हिंदुत्ववाद्यांचाही मोठा हात होता. हिंदुत्ववाद्यांनी तेव्हा आंबेडकरांच्या वाटेत अडथळे आणले नसते, तर काँग्रेसविरोधातील मते आंबेडकरांकडे वळली असती. त्यांचा विजय झाला असता, असे स्पष्टपणे म्हणता येईल. पण हे आपण आजच्या संदर्भात म्हणतो आहोत. तेव्हाचे त्या निवडणुकीचे संदर्भ वेगळे होते, वातावरण वेगळे होते आणि राजकीय पर्यावरणही भिन्न होते.......

अभिनेते दादा कोंडके यांच्या शब्दांत सांगायचे, तर महाराष्ट्राचे राजकारण, समाजकारण, संस्कृतीकारण ‘फोकनाडांची फालमफोक’ बनले आहे

भर व्यासपीठावरून आईमाईवरून शिव्या देणे, नेत्यांचे आजारपण, शारीरिक व्यंग यांवरून शेरेबाजी करणे, महिलांविषयीच्या आपल्या मनातील गदळघाण भावनांचे मंचीय प्रदर्शन करणे, ही या योगदानाची काही ठळक उदाहरणे. हे सारे प्रचंड हिंस्त्र आहे, पण त्याहून हिंस्र, त्याहून किळसवाणी आहे- ती या सर्व विकृतीला लोकांतून मिळणारी दाद. भाषणाच्या अखेरीस ‘भारत ‘माता’ की जय’ म्हणणारा एक नेता विरोधकांच्या मातेचा उद्धार करतो. लोक टाळ्या वाजतात. .......

हे पुस्तक लिहिण्यामागील एक हेतू हा होता की, आपल्या डोळ्यांवरील ‘इझम’चे, पारंपरिक समज-गैरसमजांचे काळे गॉगल उतरावेत...

राजकारणाकडे पाहण्याची दृष्टी अधिक व्यापक, अधिक खोल व्हावी. आपल्याकडील मास-मीडियाच्या चवचालपणामुळे झाले असे की, राजकारण म्हणजे केवळ सत्तेसाठीच्या साठमाऱ्या असेच चित्र उभे राहिले. पण त्या संघर्षामागेही काही वेगळी बले कार्यरत असतात. आणि ती देशाचे ‘राजकारण’ घडवत असतात. येथील निर्णयांवर, धोरणांवर, एवढेच नव्हे, तर लोकानुबोधावर, पर्सेप्शनवरही परिणाम करत असतात. ‘परकीय हात’ हा त्याची जाणीव करून देण्याचा एक प्रयत्न आहे........

राज्यघटना बदलाचे खोटे ‘नॅरेटिव्ह’ विरोधकांनी उभे केले, हा भाजप-हिंदुत्ववाद्यांचा ‘अपप्रचार’. त्याचा नेमका अर्थ नीट समजून घ्यायला हवा…

हा मुद्दा मुळात आला कोठून? तर तो आला ‘चारसौ पार’च्या घोषणेतून. विरोधी पक्षांना प्रारंभापासूनच हतोत्साही करणे, हा त्या घोषणेचा हेतू होता. त्याचबरोबर त्या घोषणेतून मतदारांनाही येणार तर मोदीच, तेही चारशेहून अधिक जागा घेऊन असा संदेश देण्यात येत होता. ‘बँडवॅगन इफेक्ट’ निर्माण करणे, हाही त्याचा एक उद्देश होता. ही घोषणा घेऊन भाजपचे नेते लोकांमध्ये जात होते. चारशेच्या पलीकडे जागा द्या, असे आवाहन करत होते.......

रशियाचा भारताला भडकवण्याचा प्रयत्न दिसतो आहे. भारत-अमेरिका संबंधांत काडी घालणे, हा त्यामागचा हेतू असावा. आंतरराष्ट्रीय पटावरील ‘प्रोपगंडा’ची ती एक चाल असणार...

आपण घरात घुसून दहशतवाद्यांना टिपतो, हे प्रचारात सांगणे अडचणीचे असले, तरी समाजमाध्यमांतून त्याचा प्रचार करता येतोच. तेव्हा अमेरिकेतून त्याबाबतच्या बातम्या आल्या, तरी त्या येथे सरकारला फायद्याच्याच ठरतात. किंबहुना त्या हेतूने तर तशा बातम्या पेरण्यात येत नाहीत ना, अशी शंका यावी अशी परिस्थिती आहे. धर्मस्वातंत्र्याच्या अहवालाचे तसे नाही. त्यातील टीका उघडच तोट्याची ठरू शकते. ते लक्षात घेऊनच रशियाने तो मुद्दा उचलला.......

‘समान नागरी कायद्या’ने फार फरक पडेल असे मानण्याचे कारण नाही. ‘बहुपत्नीत्व’ हे कायद्यापेक्षा व्यावहारिक बाबींमुळे कमी होत चालले आहे…

गेल्या काही वर्षांत येथील संघत्त्ववाद्यांनी ‘समान नागरी कायदा’ उचलून धरला. याचे मुख्य कारण मुस्लिमांत ‘सुधारणावाद’ रुजावा, त्यांनी मुख्य प्रवाहात यावे, मुस्लीम स्त्रियांवरील अन्याय दूर व्हावा, हे नाही. मुस्लीम समाजास नाक खाजवून दाखवावे, हा त्यांचा हेतू आहे. उत्तराखंडमध्ये समान नागरी कायदा आल्याने व अन्य भाजपशासित राज्यांत तो येण्याची शक्यता असल्याने संघत्ववाद्यांच्या आनंदास भरते आल्याचे दिसते, ते यामुळेच.......

बऱ्याच काळानंतर मराठीत ‘नवा नायक’ अवतरलाय... हीज नेम इज अगस्ती… ओन्ली अगस्ती!...

भक्कम प्लॉट असेल, तर्कशुद्ध रहस्य असेल, तरच त्याच्या उलगड्यात मौज. श्रीकांत बोजेवार यांनी ते येथे व्यवस्थित साधले आहे. ते ‘कसे’ याची वर्णने करत गेल्यास रहस्यफोडीचा गुन्हा घडायचा. तेव्हा ते प्रत्यक्षातच वाचलेले बरे. ते नक्कीच आनंददायी ठरेल. हां, त्यासाठी एकच अट. ती आपली समीक्षकी दृष्टी जरा बाजूला ठेवावी.......

ओपेनहायमर ‘देशद्रोही’ नव्हते, पण ‘मॅकार्थिझम-ग्रस्त’ वातावरणाने त्यांच्याभोवती संशयाचे धुके निर्माण केले...

प्रचंड असत्य, अपमाहिती, खोटे आरोप यांची राळ उडवायची. समोरील व्यक्तीचे चारित्र्यहनन करायचे. त्यास ‘देशद्रोही’ ठरवायचे, हे एकीकडे आणि दुसरीकडे समाजासमोर सातत्याने एक शत्रू उभा करायचा. त्याच्यापासून आपल्याला, राष्ट्राला, धर्माला धोका आहे, असे सांगत द्वेष आणि भय यांचे वातावरण उभे करायचे. त्यातून तयार होणाऱ्या भयग्रस्त, हिंस्त्र, उन्मादी झुंडींद्वारे समाजात दहशतीचे वातावरण निर्माण करायचे... हा ‘मॅकार्थिझम’!.......

थोर विचारवंत अजित डोभाल यांची नेताजींविषयीची विचारमौक्तिके ही ‘व्हॉट्सॲप विद्यापीठा’स दिलेली मौलिक भेटच!

सुभाषबाबूंची काँग्रेस अध्यक्षपदी फेरनिवड करण्यास पटेलांचा विरोध होता. सुभाषबाबू काँग्रेसबाहेर पडले ते त्या संघर्षातून. पण डोभाल यांना हे सांगण्याइतका अवसर मिळाला नसावा. ब्रिटिशांशी लढायचे की, सामंजस्याने त्यांना वाटाघाटींच्या टेबलावर आणायचे, हा नेताजी आणि काँग्रेस नेत्यांतील वादाचा एक मुद्दा होता. ब्रिटिशांकडून भीक मागून स्वातंत्र्य मिळाले, हा फोकनाड सिद्धान्त मांडणाऱ्यांना तथ्यांशी काही देणेघेणे नसते.......

पंतप्रधान मोदी ‘जगातील सर्वाधिक लोकप्रिय नेते’ आहेत हे नक्की, परंतु त्यासंदर्भातल्या बातम्या देताना एक प्रचंड मोठे ‘अर्धसत्य’ लोकांच्या माथी मारण्यात आले आहे...

पंतप्रधान मोदी हे भारतात लोकप्रिय आहेत आणि अन्य नेते त्यांच्या देशात जेवढे लोकप्रिय आहेत, त्याहून मोदी भारतात अधिक लोकप्रिय आहेत, याबाबत कोणाचेही दुमत असायचे कारण नाही. मुद्दा एवढाच आहे की, ते जगात सर्वांत लोकप्रिय आहेत, असा या सर्वेक्षणाचा निष्कर्ष असू शकत नाही. आणि म्हणूनच मोदींच्या लोकप्रियतेबाबत देण्यात आलेल्या या बातम्या ‘फेक न्यूज’ याच सदरात मोडणाऱ्या आहेत.......

‘लपंडाव मृत्यूशी’ : हेरगिरीविश्वाविषयी ज्यांना खरोखरच अस्सल काही जाणून घ्यायचं आहे, त्याविषयीचे गैरसमज दूर करायचे आहेत, त्यांच्यासाठी ही कादंबरी ‘गाईड’च आहे

‘एक होता हेर आणि त्याने शत्रूच्या देशात जाऊन हवी ती माहिती मिळवली आणि मग त्याला अटक झाली’, एवढ्यापुरतीच ही कादंबरी नाही. कारण ही काही जेम्स बॉण्ड पठडीतील हेराची कहाणी नाही. कझ्लोव हा ‘डीप कव्हर एजंट’ आहे. एका परक्या देशाचा नागरिक म्हणून तो वावरतो आहे. कझ्लोव्ह पश्चिम जर्मनीचा ‘जन्मानं नागरिक’ बनलेला आहे. एक वेगळंच व्यक्तिमत्व त्यानं अंगिकारलं आहे. ही साधी बाब नव्हे.......

‘टू मच डेमोक्रसी’ हा ज्यांच्या संतापाचा विषय असतो, त्यांना हेच म्हणायचे असते की, ‘आपल्याकडे लोकशाही लई माजलीय’!

ही डॉक्युमेन्ट्री नि:पक्ष नाही, तटस्थ नाही. ती आपल्याला एका लोकशाहीप्रेमी, राज्यघटनेवर विश्वास असलेल्या नागरिकाच्या नजरेतून शेतकरी आंदोलनाची कहाणी सांगते. हे आंदोलन का झाले, कसे झाले, त्यातील चढउतार आणि अखेरचा विजय हे सारे ती मांडते. एखादी ‘फीचर फिल्म’ असावी त्या पद्धतीने ही डॉक्युमेन्ट्री पुढे सरकते. मुळात या आंदोलनातच अंगभूत नाट्य होते. पटकथेचे काही लोकप्रिय खाचे आहेत.......

हा शिमगा असाच ‘एंजॉय’ करत राहून आपण आपल्याच पायावर कुऱ्हाड मारून घेणार आहोत काय?

भाषिक हिंसाचारास राजकीय प्रतिष्ठाच मिळाली असे नव्हे, तर तो राजकारणाचा केंद्रीय पैलू बनलेला आहे. लेखाच्या प्रारंभी शिवराळपणाची जी उदाहरणे दिली, ती तुलनेने फारच सभ्य म्हणता येतील. त्याहून अत्यंत खालच्या पातळीवर ती भाषा पोचलेली आहे. अधिक हिंस्र झालेली आहे. समाजमाध्यमांतील राजकीय चर्चा आणि जल्पना यांतून ते स्पष्ट दिसत आहे. यात चिंतेची बाब ही की, सर्वसामान्य नागरिक हे सारे ‘एंजॉय’ करत आहेत.......

अल-कायदाचा दहशतवादी अयमान अल जवाहिरी याला आपण सारेच सुयश चिंतीत आहोत काय?

तसाही मानसिक पातळीवर हा देश आता दुभंगलेलाच आहे. फाळणीपूर्व परिस्थितीकडे आपण चाललो आहोत की काय, अशी भयशंका निर्माण व्हावी, अशी ही परिस्थिती. अल जवाहिरीसारख्या मानवतेच्या शत्रूंसाठी हा चालून आलेला मोकाच. वाईट बाब हीच की, या जवाहिरीसारख्यांना या संधीचे सोने करता यावे, यासाठी आपण सारे जणू तयारीतच बसलो आहोत. आपल्याकडे विषकन्यांची एक दंतकथा आहे. आपल्या मनांचेही तसेच करण्यात येत आहे.......

युक्रेनने २०१४ साली मोदींच्या हत्येचा प्रयत्न केला होता, ही तद्दन ‘फेक न्यूज’ आहे!

त्या दिवशी त्या भागातून मोदीजींचे विमान गेले हे खरे. पण ते पाडण्याचा डाव होता असे नाही. तसा कट असता, तर ते दहशतवादी क्षेपणास्त्र घेऊन मोदींच्या विमानाच्या मार्गापासून २०० किमी अंतरावर बसले नसते. आणि एक तास आधीच त्यांनी दुसरे विमान पाडले नसते. मोदींच्या विमानाला उशीर झाला म्हणून चुकून दुसरेच विमान पाडले, असे करायला ते दहशतवादी म्हणजे महामार्गावर दरोडे घालणारे भुरटे वाटमारे वाटले की काय?.......

नेहरूंनी कोरियाचे नाव घेत महागाईबाबत हात झटकले, हा अपप्रचाराचाच नमुना...

हे हात झटकणे नाही तर काय आहे? तुम्ही नेहरूंच्या दोषांवर पांघरूण घालता. कारण तुम्ही पुरोगामी आहात, सेक्युलर आहात, काँग्रेसी आहात वगैरे वगैरे… अशा द्वेषभक्तांच्या नेहरूविरोधास सीमा नाही. त्याला अर्थात त्यांचाही इलाज नाही. तर अशा कोणत्याही व्यक्तीपूजकाला ‘मित्रा, लवकर बरा हो’ म्हणण्याखेरीज कोण काय करू शकतो? द्वेषभक्त नसाल, तर आशा आहे की, इतिहासाकडे वर्तमानाच्या चष्म्यातून न पाहता नेमकेपणे भिडाल.......

‘कामगारांचे मानसिक आरोग्य’ : एकंदरच समाजाच्या स्वास्थ्याविषयी जाणतेपणाने माहिती देणारे अ-बोजड पुस्तक

आजचा हा काळ संगणकाने पछाडलेला. मानसिक आरोग्याला त्याचा मोठा धोका. या सगळ्यांत मानवी मेंदूला पांगळे करण्याची शक्ती आहे. किंबहुना ते घडत असलेले आपण पाहतच आहोत. समाजातील जल्पकांच्या हिंस्त्र झुंडी तर आपण पाहतच आहोत, परंतु आपल्या आजुबाजूला समाजमाध्यमांच्या अतिवापराने मानसिकदृष्ट्या आजारी पडलेल्या अनेक व्यक्ती सहज दिसू लागल्या आहेत. याचा लेखिकेने केलेला उहापोह मुळातून वाचण्यासारखा आहे.......

‘शिवराळां’च्या महाराष्ट्र निर्मितीत आपलाही खारीचा वाटा आहे, त्याबद्दल आपले अभिनंदन!

धरणाचे पाणी आजुबाजूच्या गावांतील विहिरींत झिरपावे, तसे आज या असभ्य शिवराळपणाचे झाले आहे. तो चमकोगिरीचा, नेतेपणाचा राजमार्ग झालेला आहे. आपल्या देशाचे असंख्य भावी आधारस्तंभ त्याच मार्गावरून ‘कदम कदम बढाये जा’ म्हणत चाललेले आहेत. तर हे होतच होते. नेत्यांच्या भाषणांतून, समाजमाध्यमांतील प्रतिक्रियांतून, कधी आपण स्वतःच करत असलेल्या जल्पनेतून ते दिसतच होते.......

अनिल अवचट खरंच आपले कोण लागतात? त्यांचं आणि आपलं नातं नेमकं काय आहे?

हा सवाल आहे असंख्य मराठी वाचकांसाठी. अनिल अवचट या कार्यकर्ता-लेखकाच्या वाचकांसाठी. त्यांचं आणि अवचट यांचं नातं नेमकं काय आहे? असंख्य मराठी वाचकांनी अनिल अवचट यांना भरभरून दिलं आहे आणि एका रोकड्या वाचनव्यवहारातून हे झालेलं आहे. ही वाचकांनी केलेली परतफेड. आता प्रश्न असा येतो, की कशाची परतफेड? म्हणजे अवचटांनी वाचकांना नेमकं असं काय दिलं? अनिल अवचटांना साहित्यिक म्हणायचं का?.......

सु. श्री. कंगना रनौतसारख्या वाचाळवनितांची विचारविलसिते येतात ती ‘हिटलरी प्रोपगंडा’ तंत्रातून…

पद्म पुरस्काराने सन्मानित होणे आणि विचारबुद्धी असणे या दोन्हींचा परस्परसंबंध असतोच असे नाही, हे रनौतबाईंनी वेळोवेळी सिद्ध केलेलेच आहे. त्या विचार करू शकतात, असे तर त्यांच्या पाठीशी असलेले जल्पकांचे लष्करही म्हणणार नाही. तरीही त्यांच्या या तथाकथित विचारांची केवळ रेवडी उडवणे वा त्यावर केवळ टीका करणे, हे योग्य ठरणार नाही.......

‘पत्नीपुराण’ : ‘विधिवत् विवाहोत्तर सांवत्सरिक वर्तना’चा शोध

अनेकांनी असा एक गैरसमज पाळलेला असतो, की विनोद म्हटले की तेथे खदाखदा (मग ते स्टॉकमधले असले तरी चालेल!) हसणे आलेच पाहिजे. तर ते तसेच नसते. पाऊस कधी हत्तीचा असतो, कधी वळवाचा असतो, तर कधी छान सावनी असतो. विनोदाचेही तसेच असते. तांबोळी यांचा हा विनोद सावरीच्या कापसासारखा आहे. अलगद तरंगत जाणारा. तेथे ओढाताण नाही. ओठांच्या किनाऱ्यावर स्मिताची नाजूक रेषा कोरत कोरत तो हलकेच मनात शिरतो.......

‘बेलबॉटम’ - ‘रॉ’ची बदनामी करणारा भोंगळ हेरगिरीपट! गलथानपणा, भोंगळपणा आहे तो वेगळाच

हा चित्रपट रॉ या गुप्तचर संस्थेच्या एका यशस्वी मोहिमेवर बेतलेला आहे. तो ‘सत्य घटनांवरून प्रेरित’ आहे, हे निर्मात्यांचे म्हणणे. जरा अतिच मानव असा नायक, त्याची प्रेमळ मातोश्री, सुंदरशी नायिका, तेवढीच सुंदर खलनायिका, कौटुंबिक प्रेमाचा गाजर का हलवा, ‘नेत्रसुखद’ गाणी, यानंतर मग कौटुंबिक दुःखाची फोडणी, बदले की ढणढणती आग आणि अखेरीस दुष्टांची हार, सुष्टांचा विजय ही सर्व फोडणी तमाम जिरे-मोहरी-हळदीसह ‘बेलबॉटम’ला दिलेली आहे.......

कोणासही वाटावे मनमोहनसिंग सरकारने ‘ऑईल बॉण्ड’ काढून मोठा भ्रष्टाचारच केला. वस्तुतः त्या सरकारने ‘ऑईल बॉण्ड’ काढले, ते सामान्यांना इंधन दरवाढीची झळ बसू नये म्हणून!

देशाचा विकास ही काही एखादी स्वतंत्र गोष्ट नसते. देशाचा विकास म्हणजेच लोकांचा विकास. त्याकरता घेतलेले तर्कसुसंगत निर्णय हे योग्यच. त्या निर्णयांना आपल्या अपयशांचे खापर फोडण्याचा दगड बनवणे याला खरे तर ‘वाईट राजकारण’ म्हणतात. भाजपचे नेते नेमके तेच करत आहेत. ऑईल बॉण्डच्या या अशा प्रचारकांडातून आपण तमाम देशवासीयांची फसवणूक करत आहोत, याचेही भान त्यांना राहिलेले नाही.......

सावरकरांनी सुभाषबाबूंना जर्मनीत जाण्याचा सल्ला दिला, ही हिंदुत्ववाद्यांची लोणकढी थाप!

स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांच्या हिंदू महासभेने स्वातंत्र्यलढ्यात काँग्रेससोबत यावे, सर्वांनी एकत्र मिळून लढावे, या हेतूने सुभाषबाबूंनी सावरकरांची जी भेट घेतली, त्या घटनेत अर्धसत्ये, असत्ये, अपमाहिती यांची भेसळ करून नेताजी हे जणू सावरकरांचे प्रशंसक, अनुयायी असा धुरळा उडवण्याचा प्रयत्न करण्यात येत आहे. या खोटेपणाने ना सावरकरांचे माहात्म्य वाढते, ना सुभाषबाबूंना न्याय दिला जातो. होते ती फक्त बदनामीच.......

प्रश्न विचारलेच जात नाहीत. मिथ्यकथा बनत जातात, व्हॉट्सअ‍ॅप, फेसबुकवरून फिरत राहतात… आणि नवनिर्बुद्धांच्या मनात मुरत जातात...

तुझ्या अंगणात बोराचे झाड आणि माझ्या घोडागाडीला बोराच्या लाकडाचे चाक, तेव्हा आपण दोघे भाऊ भाऊ, यास म्हणतात ‘बादरायण संबंध’! दोन घटनांमध्ये असे संबंध जोडायचे, ‘वडाची साल पिंपळाला’ लावायची आणि त्यातून अशी एक मिथ्यकथा तयार करायची की, माणसे अवाकच व्हावीत. भारताला अशा कथानिर्मितीची प्रचंड प्राचीन परंपरा आहे.......

इटालियन मरिन्स प्रकरण मोदींच्या प्रोपगंडासाठी कसे वापरण्यात आले, त्याची कहाणी…

‘मॅडम एवढ्या देशप्रेमी आहेत तर त्यांनी सांगावे की, दोन भारतीय मच्छीमारांची हत्या करणारे इटालियन मरिन्स कोणत्या तुरुंगात आहेत’, असे आव्हान देत नरेंद्र मोदी यांनी सोनिया गांधींवर हल्ला केला होता. ते मोदी आता पंतप्रधान आहेत. ते मरिन्स त्यांच्या मायदेशात आहेत. आणि आता तर या प्रकरणी नुकसान भरपाई घेऊन मामला रफादफा करावा अशी सरकारची भूमिका आहे.......

कुलभूषण जाधव प्रकरण : पाच वर्षे झाली, मोदींच्या मुत्सद्देगिरीचे आणि त्या दराऱ्याचे काय झाले? 

कुलभूषण जाधव यांच्याबाबत आंतरराष्ट्रीय न्यायालयात भारताने कसा विजय मिळवला, येथपासून त्यांच्या सुटकेसाठी गेली पाच वर्षे केंद्र सरकार कसे प्रयत्न करत आहे, याच्या सुरस कथा रचण्यास आता वामांकारूढ वृत्तभाटांनी प्रारंभ केला असेल. समाजमाध्यमांतूनही सरकारच्या कार्यक्षमतेचा गाजावाजा करण्यात येत आहे. पण मुळात हे प्रयत्नांचे पाढे वाचताच कामा नयेत. कारण - अखेर गुण हे प्रयत्नांना नव्हे, तर परिणामांना मिळत असते.......

कुठे कुठे फोटो काढून गड उतरलो. म्हटले, छान निसर्गदर्शन झाले! तसेच दुर्गदर्शनही झाले असते तर भरून पावलो असतो!!

प्रतापगडाच्या पायथ्याशी वाहनतळावर गाडी उभी केली. उतरलो. वर पाहिले तो हा उंचच्या उंच बुरूज. त्यावर फडफडणारा भगवा ध्वज. बुरुजावर तरुण शिवभक्तांचा एक गट शिवरायांचा आणि हिंदुधर्माचा जयजयकार करत होता. खालपर्यंत त्यांच्या घोषणांचा ध्वनी दुमदुमत होता. या वाहनतळाच्या जवळच परिसरात शिवरायांनी अफजलखानास मारले. मोठा थरारक प्रसंग तो! अलीकडेच मेहंदळेंच्या ‘श्री राजा शिवछत्रपती’ या बृहत्ग्रंथात त्याविषयी वाचलेले.......

‘मोहॉक व्हॅली फॉर्म्युला’ : आंदोलन चिरडण्याचे प्रोपगंडा आधारित ‘शास्त्रशुद्ध’ सूत्र

ही गोष्ट तशी फार दूरची आहे. लांबवरची आणि जुन्या काळातील. आणि आपण तर राहतो नव्या भारतात. तेव्हा या इतिहासात जाण्याचे कारणच काय? या गोष्टीचा आणि आपल्या नव्या भारतातील उत्तम परिस्थितीचा काय संबंध? असे प्रश्न पडण्याची शक्यता आहे. परंतु ते तसे नाही. त्या गोष्टीचे तात्पर्य सार्वकालिक. तेव्हा आजच्या, कालच्या आणि उद्याच्याही परिस्थितीच्या आकलनास ते उपयुक्त ठरू शकते. तेव्हा ही गोष्ट जाणून घेणे आवश्यक ठरते.......

‘गांधी का मरत नाही’ : ‘कुजबूज क्लाऊड’जन्य प्रोपगंडावरील प्रभावी उतारा

गांधींबद्दल मनात स्नेहभावना असणाऱ्यांचेही गांधींबाबतचे वाचन कमी असते. त्यामुळे त्या आरोपांना कसे भिडावे हे त्यांना समजत नाही. शिवाय या विषयीच्या सोप्या सामग्रीचाही दुष्काळच आहे. दुसरीकडे गांधीविरोधी प्रोपगंडा मात्र पद्धतशीरपणे पसरवला जात आहे. समाजमनातील ‘हिरो’च्या कल्पना, हिंसेची आदीम ओढ, धर्म संकल्पनेविषयीचा गोंधळ आणि समाजकारणाबद्दलचे प्रगाढ अज्ञान आदी कारणांमुळे हा प्रोपगंडा सहजपणे स्वीकारलाही जातो.......

मुरलीधर शिंगोटे : ‘मुंबई नावाच्या विद्यापीठा’त शिकलेला मातब्बर संपादक-मालक

‘मुंबई चौफेर’, ‘पुण्यनगरी’, ‘आपला वार्ताहर’, ‘हिंदमाता’ या वर्तमानपत्रांचे मालक-संपाक मुरलीधर शिंगोटे (वय ८४) यांचे आज वृद्धापकाळाने निधन झाले. एका सायंदैनिकातून माध्यमसंस्थेचा मोठा वटवृक्ष उभा करणे ही साधी कामगिरी नाही. शिंगोटे यांनी ती करून दाखवली. मराठी माणसाने तीन मराठी, एक हिंदी आणि दोन दाक्षिणात्य भाषेतील वृत्तपत्रे काढून लोकप्रिय करून दाखवणे, हे यश जितके देदीप्यमान, तितकेच प्रेरणादायीही.......

मधल्या काळातील मराठी विचारवंतांचे, राज्यशास्त्रज्ञांचे, समाजशास्त्रज्ञांचे लोकप्रिय लेखन पाहा. ‘प्रोपगंडा’ हा शब्द त्यांच्या कोशातच नाही असे वाटावे.

२०१४ मध्येच नरेंद्र मोदी यांच्या निवडणूक प्रचारमोहिमेमागील प्रशांत किशोर या प्रोपगंडाकाराचा हात बऱ्यापैकी उघड झाला. बातम्यांतून त्याची चर्चा होत होती. परंतु डोनाल्ड ट्रम्प विजयी झाले. ‘केब्रिज अ‍ॅनालिटिका’, ‘बिग डेटा’, ‘कृत्रिम बुद्धिमत्ता’ या साऱ्या गोष्टी जागतिक चर्चेत आल्या. आजचा प्रोपगंडा हा किती सर्वव्यापी आहे, त्याची साधने किती आधुनिक आहेत हे त्यातून दिसत होते.......

इस्लाममध्ये ‘आयसिस’ तयार झाली; ती का, कधी, कशी, कुठे आणि केव्हा?

आयसिस संपली किंवा तिच्या नेत्यांना, त्या खलिफाला मारण्यात यश आलं, तरी त्यांनी हे जे सैन्य तयार करून ठेवलं आहे, ते शिल्लक राहणारच आहे. त्यांच्यापासून जगाला जी भीती आहे, ती कायम राहणारच आहे... एकंदर आयसिसविरोधातला संघर्ष मोठा कठीण आहे. आणि म्हणूनच आपलं कर्तव्य आहे, की इस्लाममध्ये एक आयसिस तयार झाली. इतर धर्मांत तरी ती तशी उभी राहू नये.......

काव प्लॅन - कुरुक्षेत्र कराची

भारताकडून हे पैसे का दिले जात असत? या प्रश्नावर मीर म्हणतात - ‘‘भारत सरकार आम्हांला निधी देत होते, कारण आम्हांला पाठिंबा देणे हे चांगले असल्याचे त्यांना वाटत होते...’’ पण या पैशांच्या बदल्यात त्यांनी आमच्याकडून कधीही कसलीही अपेक्षा केली नाही, असे सांगता-सांगता मीर म्हणतात - ‘‘त्यांना त्या बदल्यात आम्ही काय देऊ शकत होतो याची मला कल्पना नाही.......

अजित डोभाल : भारताचे ‘जेम्स बॉण्ड’, ‘द ग्रेट डिटेक्टिव्ह’, ‘चाणक्य’, ‘द सुपरस्पाय’ इ.इ.

आज भारतात ‘डोभाल मिथक’ तयार झाले आहे. त्यामुळेच या माणसाला पाहून पाकिस्तान चळाचळा कापतो असे चित्रवाणी वाहिन्यांतील स्टुडिओ-राष्ट्रवादी म्हणतात आणि त्यावर सर्वजण डोळे झाकून माना डोलावतात. परंतु याचा अर्थ असाही नाही, की सर्वच डोभालचरित्र ‘फेक’ आहे. पण हेही तेवढेच खरे, की ‘राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार’ म्हणून त्यांची सर्व धोरणे डोक्यावर घेऊन नाचावीत अशीच आहेत असे मानणे हेही अयोग्य ठरेल.......

© 2025 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.