गुरमेहेर, तू ग्रेट आहेस आणि सेहवाग, तू खुजा!

गुरमेहेर कौर हे नाव आता साऱ्या देशाला माहीत झालं आहे. तिला पोलीस संरक्षण घ्यावं लागलं. दिल्ली सोडून पंजाबात, जालंदरला जावं लागलं. जिवे मारण्यापासून ‘तुझ्यावर बलात्कार करू’ असा धमक्या तिला दिल्या गेल्या.

तिचा गुन्हा काय होता?

दिल्ली विद्यापीठातल्या रामजस कॉलेजमध्ये ‘प्रतिरोध की संस्कृती’ हा कार्यक्रम घ्यायला अभाविपच्या कार्यकर्त्यांनी विरोध केला. दंगा केला. मारझोड केली. कॉलेजातलं वातावरण दूषित केलं. त्यावर गुरमेहेरने हातात एक पोस्टर घेतलं. त्यावर लिहिलं – ‘मी दिल्ली विद्यापीठाची विद्यार्थिनी आहे. अभाविपला घाबरत नाही. मी काही एकटी नाही. भारतातला प्रत्येक विद्यार्थी माझ्यासोबत आहे.’

तिचा या बॅनरसहीतचा फोटो फेसबुकवर पोस्ट झाला आणि तिला ‘तुझ्यावर बलात्कार करू’, अशा धमक्या सुरू झाल्या.

त्यानंतर कोण ही गुरमेहेर याबद्दल माध्यमांनी तपास केला तर कळलं की, १९९९ साली कारगिल युद्धात शहीद झालेल्या कॅ. मानदीप सिंह यांची ही कन्या. ती दोन वर्षांची होती तेव्हा तिचे वडील शहीद झाले. अनाथपण पदरी वागवत स्वत:ला घडवलं या मुलीनं. आता २० वर्षांचं वय. सध्या दिल्ली विद्यापीठातल्या लेडी श्रीराम कॉलेजात ती शिकते. अभाविपच्या दादागिरी विरोधात ती उभी राहिली. विद्यार्थ्यांना स्वत:चं मत त्यांच्या कॉलेजात मांडायला कुणी विरोध करेल तर त्याविरोधात मी उभी राहीन, असं ठामपणे सांगणाऱ्या या बहादूर शहीद कन्येला अभाविपचे लोक देशप्रेम वगैरे शिकवू लागले. पाकिस्तान आपला शत्रू असं सांगू लागते. त्यानंतर तिचं एक पोस्टर व्हायरल झालं. ‘माझ्या वडिलांना पाकने नव्हे युद्धाने मारलं.’ त्यावर केंद्राचे गृहराज्यमंत्री किरण रिजिजू यांनी तर कमाल केली. ते म्हणाले, ‘या मुलीच्या डोक्यात कुणीतरी घाण भरलीय. तिला बहकवलंय. ती भरकटलीय.’ म्हैसूरचे भाजपाचे खासदार प्रताप सिन्हा यांनी तर त्यावर कडी केली. ते म्हणाले, ‘ही गुरमेहेर दाऊद इब्राहिमसारखी गद्दार, देशद्रोही, पाकिस्तानधार्जिणी आहे.’ रिजिजू, सिन्हा हे बोलूनचालून राजकीय लोक आहेत. त्यांचं बेताल बोलणं समजू शकतं. पण क्रिकेटपटू विरेंद्र सहवाग यांनी तर हद्द ओलांडली.

माझ्या वडिलांना पाकिस्तानने नव्हे युद्धाने मारलं, युद्धच झालं नसतं तर ते मरते ना, या गुरमेहेरच्या गंभीर वेदनेवर सेहवाग म्हणाला, ‘माझं तृतीय शतक मी नव्हे तर माझ्या बॅटनं मारलं!’ ट्विटरवर तो हे म्हणाला. गुरमेहेरच्या भावनेची चेष्टा करणं हा त्याचा हेतू त्यातून उघडपणे व्यक्त होतो. सेहवाग हा मोठा खेळाडू, पण एका शहीद कन्येचं दु:ख आणि त्या दु:खातून तावून सुलाखून भाजून मिळालेलं शहाणपण तो ओळखू शकला नाही. त्यामुळे सेहवाग माणूस म्हणून खुजा असल्याचं दिसून आलं.

गुरमेहेरचं हे मत अर्धंमुर्धं मीडियासमोर आलं. हे मत मांडणारा तिचा व्हिडिओ १९ महिन्यांपूर्वीचा आहे. आतापर्यंत लाखो लोकांनी युट्यूबवर तो पाहिला आहे. त्यात तिने भारत-पाकिस्तान या दोन देशांत युद्ध होऊ नये, शांतता निर्माण व्हावी, यासाठी कॅम्पेन केलंय. स्वत:ची व्यथा मांडलीय.

त्या व्हिडिओमध्ये गुरमेहेर म्हणते – ‘हाय, माझं नाव गुरमेहेर कौर. भारतात जालंदर इथं राहते. माझे वडील कॅ. मानदीप सिंह १९९९च्या कारगिल युद्धात मारले गेले. ते वारले तेव्हा मी दोन वर्षांची होते. माझ्याकडे त्यांच्या आठवणी फार कमी आहेत. वडील नसल्यानं काय अनाथपण वाट्याला येतं याच्या आठवणी माझ्याकडे अधिक आहेत. मला हेही आठवतं की, माझ्या वडलांना मारल्यामुळे मी पाकिस्तानी आणि पाकिस्तान यांचा किती द्वेष करायचे. मी मुसलमानांचाही द्वेष करी. कारण सारे मुसलमान पाकिस्तानी असतात असं मला वाटे. सहा वर्षांची असताना एका बुरखा घातलेल्या महिलेला चाकू मारण्याचा मी प्रयत्न केला होता. ती माझ्या वडलांच्या मृत्यूला जबाबदार आहे असं कुठल्याशी विचित्र कारणानं मला वाटायचं. माझ्या आईनं मला आवरलं आणि समजावलं की, माझ्या वडलांना पाकिस्ताननं नव्हे, युद्धानं मारलं.’

या व्हिडिओमध्ये गुरमेहेरने स्वत:ची जडणघडण आणि विचाराची दिशा समजावून सांगितली आहे. ती पुढे म्हणते – ‘हे कळायला मला जरा वेळ लागला. पण आज मी द्वेष सोडून द्यायला शिकले आहे. हे सोपं नव्हतं, पण कठीणही नाही. जर मी हे करू शकते तर तुम्हीदेखील ते करू शकता. आज मी माझ्या वडलांसारखीच एक सैनिक आहे. मी भारत-पाकिस्तानमधल्या शांतीसाठी लढते. कारण आमच्यामध्ये युद्ध झालं नसतं तर माझे वडील आज माझ्याबरोबर असते.’

बाप गमावलेली एक मुलगी हा व्हिडिओ बनवून तो सार्वजनिक करते आणि एवढ्या संवेदनशील विषयावर धाडसाने आपलं मत मांडते, हे समजून घेतलं तर गुरमेहेरच्या मोठेपणाचं मोल कळतं. ती व्हिडिओमध्ये पुढे म्हणते – ‘दोन्ही देशांनी ढोंगबाजी बंद करावी आणि ही समस्या सोडवावी. जर दोन महायुद्धानंतर फ्रान्स आणि जर्मनी युरोपात एकत्र नांदू शकतात. जपान आणि अमेरिका आपला भूतकाळ गाडून प्रगतीच्या दिशेनं झेपावू शकतात तर भारत-पाक का नाही मैत्री करू शकत? बहुसंख्य सामान्य भारतीयांना आणि पाकिस्तानी नागरिकांना शांतता हवी आहे, युद्ध नको ही त्यांची मनोमन भावना आहे.’

या व्हिडिओमध्ये गुरमेहेरने आपलं मत स्पष्टपणे मांडलं आहे. दोन्ही राष्ट्रांच्या नेतृत्वाच्या योग्यतेवर प्रश्नचिन्ह उभं केलं आहे. दोन्ही देशांचं नेतृत्व तिसऱ्या दर्जाचं आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली आपण पहिल्या दर्जाचा देश बनण्याचं स्वप्न बघू शकत नाही. कृपा करा. कंबर कसा. एकमेकांशी बोला. काम तडीस न्या, असं आग्रहीपणे ती बोलते.

गुरमेहेर पुढे सुनावते – ‘राष्ट्रपुरस्कृत दहशतवाद आता पुरे. राष्ट्रपुरस्कृत हेरगिरीही बस्स झाली. राष्ट्रपुरस्कृत द्वेषही आता थांबवा. कारण सीमेच्या दोन्ही बाजूचे भरपूर लोक मेलेत. आता पुरे म्हणजे पुरे! जिथं आपल्या वडलांना गमावलेल्या गुरमेहेर कौर नाहीत अशा जगात मला शांततेनं जगायचंय. मी एकटी नाही. खूप जणी आहेत माझ्यासारख्या!’

कॉलेजात शिकणारी मुलगी दोन्ही देशांना केवढं शहाणपण शिकवते आहे आणि रिजिजू, सिन्हा, सेहवाग हे तिची चेष्टा करताहेत, टर उडवताहेत.

भारत-पाक या दोन्ही देशांमध्ये शांतता नांदावी, ही गुरमेहेरने मांडलेली भूमिका काही पहिल्यांदा मांडली गेली आहे असं अजिबात नाही. म. गांधी, खान अब्दुल गफारखान, विनोबा भावे, जयप्रकाश नारायण, डॉ. राममनोहर लोहिया यांनीही ती मांडली आहे. अगदी अलीकडे अनेक जण ही भूमिका सातत्याने मांडत आहेत. मात्र फक्त गुरमेहेरवर अभाविप आणि समविचारी लोक तुटून का पडले? रामजस कॉलेजात अभाविपने जी दादागिरी केली, त्याविरुद्ध गुरमेहेरने भूमिका घेतली म्हणून तर त्या संघटनेला राग नाही ना आला?

खरं तर गुरमेहेरने रामजस कॉलेजात जे घडलं, तेव्हा काही भूमिका नाही मांडली. त्याआधी १९ महिन्यांपासून ती ही कॅम्पेन करते आहे. रामजस प्रकरणाअगोदरपासून तिची ही भूमिका युट्यूबवर उपलब्ध आहे. लाखो लोकांनी तो व्हिडिओ पाहिला आहे. मग तोपर्यंत अभाविपचं लक्ष गेलं नव्हतं का? तेव्हा रिजिजू, सिन्हा, सेहवाग आणि आता बलात्काराची धमकी देणारे कुठे होते?

यातली खरी ग्यानबाची मेख ही आहे की, रामजस प्रकरणात गुरमेहेरने अभाविपविरुद्ध भूमिका घेतली आणि तिला कात्रीत पकडण्यासाठी अभाविपने तिची भारत-पाक शांततेसंबंधीची भूमिका वादग्रस्त ठरवली, हे आता स्पष्ट झालं आहे. अभाविप जिनं देशासाठी आपले वडील गमावलेत त्या मुलीला देशभक्ती शिकवावी?

आता गुरमेहेर दिल्ली सोडून गेलीय. तिने जाहीर केलं आहे की, ‘मी आता या प्रकरणातून माझी सुटका करून घेते. मला एकटीला जगू द्या.’

वादातून तात्पुरती ही धाडशी मुलगी स्वत:हून बाजूला गेली असली तरी तिच्या मोठेपणाचं सोशल मीडियावर कौतुक केलं गेलं. ‘आम्ही तुझ्यासोबत आहोत’ अशी देशातली तरुणाई तिला सांगत आहे. अभाविप स्वत:च्या भूमिकेला चिकटून बसली असली तरी नवी पिढी ‘जुने जाऊ द्या मरणालागूनी जाळून किंवा पुरून टाका, सावध ऐका पुढल्या हाका,’ असं म्हणताना या निमित्ताने दिसली हे आशादायक आहे.

लेखक ‘लोकमुद्रा’ या मासिकाचे संपादक आहेत.

rajak2008@gmail.com