आज अप्पा असते तर १००व्या वाढदिवसाचा केक कापल्यावर म्हणाले असते, ‘आज मी शतकाधिपति झालो!’
पडघम - साहित्यिक
अनिल दहिवाडकर
  • अशोक टिळक आणि त्यांच्या दोन पुस्तकांची मुखपृष्ठे
  • Sat , 29 May 2021
  • पडघम साहित्यिक ना. वा. टिळक Narayan Vaman Tilak लक्ष्मीबाई टिळक Lakshmibai Tilak स्मृतिचित्रें Smritichitre अशोक टिळक Ashok Tilak मुक्ता टिळक Mukta Tilak

तीन पिढ्यांचा साहित्य-परंपरेचा वारसा चालवणाऱ्या अशोक देवदत्त टिळक यांच्या जन्मशताब्दी वर्षाची आज समाप्ती होत आहे. त्यानिमित्ताने त्यांच्याविषयीचा हा लेख...

..................................................................................................................................................................

ना. वा. टिळक, लक्ष्मीबाई टिळक, देवदत्त टिळक, अशोकदेव टिळक, धृव टिळक आणि मुक्ता टिळक या सहा टिळकांनी एकूण १३२ पुस्तके लिहिली आणि मराठी साहित्यात व मराठी ख्रिस्ती साहित्यात स्वत:ची एक परंपरा आणि ओळख निर्माण केली. या परंपरेत काव्य, नाट्य, चरित्र, आत्मचरित्र, धर्म, ख्रिस्ती धर्मियांचे भारतीयत्व इत्यादी विषयांचे प्रतिबिंब पडलेले दिसते.

ना. वा. टिळक आणि लक्ष्मीबाई टिळक यांच्या साहित्यातूनच नव्हे तर त्यांच्या प्रत्यक्ष जीवनातून पदोपदी खिस्तदर्शन घडते. त्यांनी कळत-नकळत त्यांच्या साहित्यातून आणि जगण्यातून भारतीय ख्रिस्ती ईश्वरविज्ञान विकसित केले आहे.

देवदत्त टिळकांनी त्यांच्या आईवडिलांचा वारसा पुढे चालवला आणि त्यानंतर त्यांचे पुत्र असलेले चवथे टिळक अशोकदेव यांनी तो वारसा केवळ जपलाच नाही, तर टिळकांचे ख्रिस्ती असणे म्हणजे नेमके काय हे त्यांच्या संशोधक साहित्यातून जगाला सांगितले.

‘अप्पा टिळक’ म्हणजे अशोक देवदत्त टिळक यांचा जन्म २९ मे १९२१ रोजी झाला. त्यांनी मराठी आणि संस्कृत भाषेतून एम.ए.ची आणि अध्यापनशास्त्राची पदवी प्राप्त केल्यानंतर शिक्षकी पेशा पत्करला. त्यांचा पहिला काव्यसंग्रह ‘अशोकदेवी’ १९४२मध्ये प्रकाशित झाला. या काव्यसंग्रहाला ग.त्र्यं माडखोलकरांची प्रस्तावना होती. त्यानंतर त्यांचे ‘लहरी’, ‘रुप्यांची झालर’, ‘कविता’, ‘जय जय येशों’ हे काव्यसंग्रह प्रकाशित झाले. १९७ मध्ये त्यांनी ‘सप्रेम भेट’ हे कुमार वाड्मय प्रकाशित केले. ‘विषय आजचा’, ‘असे केले तर?’ आणि ‘मित्रहो’ ही वैचारिक पुस्तकेही त्यांनी प्रकाशित केली. नारायण वामन टिळक यांचे अभिनव चरित्रदर्शन असलेले ‘जरा वेगळा अँगल’ हा समीक्षापर ग्रंथ, तसेच ‘सावल्या’, ‘प्रौढांचे भाऊ तरुणांचे बाबा- मुलांचे आजोबा’, ‘त्यांची कन्या शांतीसदन’ आणि ‘चवैतुहि’ हे ललितगद्यही त्यांनी लिहिले. ‘अभंगाजलि’, ‘खिस्तायण अ.९’, ‘टिळकांची कविता’. ‘स्मृतिचित्रे अभिनव आवृत्ती’, ‘देवदत्तांची कविता’, ‘विश्रब्ध शारदा खुर्द’ या पुस्तकाचे संपादन टिळक यांनी केले.

..................................................................................................................................................................

खोटी माहिती, अफवा, अफरातफर, गोंधळ-गडबड, हिंसाचार, द्वेष, बदनामी अशा काळात चांगल्या पत्रकारितेला बळ देण्याचं आणि तिच्यामागे पाठबळ उभं करण्याचं काम आपलं आहे. ‘अक्षरनामा’ला आर्थिक मदत करण्यासाठी क्लिक करा -

..................................................................................................................................................................

२०००मध्ये अप्पांची नारायण वामन टिळक यांच्या व्यक्तिमत्वावर शोधप्रकाश टाकणारी ‘चालता बोलता चमत्कार’ ही प्रदीर्घ चरित्रात्मक कादंबरी प्रकाशित झाली. नारायण वामन टिळक यांच्या व्यक्तिमत्त्वातील अनेक पैलू या कादंबरीतून उजेडात आले. २००६ मध्ये प्रकाशित झालेले त्यांचे ‘टक्करमाळ’ हे पुस्तक गाजले. या पुस्तकातून त्यांनी टिळक दाम्पत्याशी गेल्या शतकभराच्या जो इतिहास जोडला गेला आहे त्याचा आलेख मांडलेला आहे.

अप्पा टिळक आपल्या दर वाढदिवसाला एक पुस्तक प्रकाशित करत असत. नाशिक सार्वजनिक वाचनालयाच्या वतीने आयोजित तिसाव्या जिल्हा साहित्यिक मेळाव्याचे त्यांनी अध्यक्षपद भूषवले होते. तसेच नाशिक येथे भरलेल्या खिस्ती साहित्य संमेलनाचेही ते उद्घाटक होते. शालेय जीवनापासून हुशार म्हणून प्रसिद्ध असलेले अप्पा टिळक वादपटू होते.

आम्ही १९६७ ते ७० नाशिकला असताना त्यांच्या भेटी नियमित होत. त्यानंतरही नाशिकला जाणे झाले की, त्यांच्या घराची घंटी वाजवल्याशिवाय चैन पडत नसे. त्यांचा स्वभाव मिस्कील होता. तथापि त्यांच्या मिस्किलीत बालिश खोडकरपणा होता. त्यात विखार व खवचटपणा तिळमात्र नसे. शुभ्र दाढी हाताने कुरवाळत त्यांनी केलेली मिष्किली ऐकणे आणि बघणे हाही संस्मरणीय अनुभव असायचा. त्यांच्या पत्नीचे नांव ‘माया’ आणि मुलीचे नाव ‘मुक्ता’. त्यावर त्यांची टिपणी असायची ‘मी मायेतून मुक्त झालो’!

ते बोलत असताना त्यांच्या चेहऱ्यावरचे हसू आणि डोळ्यात लकाकणारे भाव बघण्यासारखे असत. मित्रांना वाढदिवसाच्या शुभेच्छा पाठवणे हा त्यांचा एक आवडता छंद होता. माझ्या वाढदिवशी त्यांचे शुभेच्छेचे पोस्टकार्ड येऊन धडकायचे.

..................................................................................................................................................................

हे पुस्तक नुकतेच प्रकाशित झाले आहे...

या पुस्तकाच्या ऑनलाईन खरेदीसाठी पहा -

https://www.booksnama.com/book/5312/Checkmate

..................................................................................................................................................................

ते हयात असते तर आज त्यांनी वयाचे शतक पूर्ण करून १०१व्या वर्षात पदार्पण केले असते. लेखक, प्रकाशक, मुद्रक, समीक्षक, संशोधक असे त्यांचे बहुआयामी व्यक्तिमत्त्व होते. ना. वा. टिळक व लक्ष्मीबाई टिळक यांचे नातू दे. ना. टिळक यांचे पुत्र या पलीकडे त्यांनी स्वत:ची ओळख निर्माण केली आहे. ते नाहीत, तरी त्यांच्या स्मृती आहेत. त्या जागवल्या पाहिजेत. त्यांना उजाळा दिला पाहिजे.

आज अप्पा असते तर १००व्या वाढदिवसाचा केक कापल्यावर म्हणाले असते, ‘अनिलराव, आज मी शतकाधिपति झालो!’ आणि केकचा कापलेला तुकडा हसत हसत तोंडात टाकला असता…

..................................................................................................................................................................

हेही पाहा\वाचा

(रेवरंड ना. वा.) टिळकांच्या चार पिढ्यांशी जुळलेले मैत्र! - हर्षवर्धन निमखेडकर

..................................................................................................................................................................

‘अक्षरनामा’वर प्रकाशित होणाऱ्या लेखातील विचार, प्रतिपादन, भाष्य, टीका याच्याशी संपादक व प्रकाशक सहमत असतातच असे नाही. पण आम्ही राज्यघटनेने दिलेले अभिव्यक्तीस्वातंत्र्य मानतो. त्यामुळे वेगवेगळ्या विचारांना ‘अक्षरनामा’वर स्थान दिले जाते. फक्त त्यात द्वेष, बदनामी, सत्याशी अपलाप आणि हिंसाचाराला उत्तेजन नाही ना, हे पाहिले जाते. भारतीय राज्यघटनेशी आमची बांधीलकी आहे. 

..................................................................................................................................................................

नमस्कार, करोनाने सर्वांपुढील प्रश्न बिकट केले आहेत. त्यात आमच्यासारख्या पर्यायी वा समांतर प्रसारमाध्यमांसमोरील प्रश्न अजूनच बिकट झाले आहेत. अशाही परिस्थितीत आम्ही आमच्या परीने शक्य तितकं चांगलं काम करण्याचा प्रयत्न करतो आहोतच. पण साधनं आणि मनुष्यबळ दोन्हींची दिवसेंदिवस मर्यादा पडत असल्याने अनेक महत्त्वाचे विषय सुटत चालले आहेत. त्यामुळे आमची तगमग होतेय. तुम्हालाही ‘अक्षरनामा’ आता पूर्वीसारखा राहिलेला नाही, असं वाटू लागलेलं असणार. यावर मात करण्याचा आमचा प्रयत्न आहे. त्यासाठी आम्हाला तुमची मदत हवी आहे. तुम्हाला शक्य असल्यास, ‘अक्षरनामा’ची आजवरची पत्रकारिता आवडत असल्यास आणि आम्ही यापेक्षा चांगली पत्रकारिता करू शकतो, यावर विश्वास असल्यास तुम्ही आम्हाला बळ देऊ शकता, आमचे हात बळकट करू शकता. खोटी माहिती, अफवा, अफरातफर, गोंधळ-गडबड, हिंसाचार, द्वेष, बदनामी या काळात आम्ही गांभीर्याने पत्रकारिता करण्याचा प्रयत्न करत आहोत. अशा पत्रकारितेला बळ देण्याचं आणि तिच्यामागे पाठबळ उभं करण्याचं काम आपलं आहे.

‘अक्षरनामा’ला आर्थिक मदत करण्यासाठी क्लिक करा -

Post Comment

अक्षरनामा न्यूजलेटरचे सभासद व्हा

ट्रेंडिंग लेख

अन्यायाच्या विरोधातली माझी लढाई अजून संपलेली नाही. आताशी कुठे एक ठाणं काबीज केलंय... लढाई अजूनही सुरूच आहे...
‘विक्रम अँड वेताळ @ हैबतपूर’ :  शेती आणि शेतकऱ्यांचे प्रश्न मांडत सामाजिक, राजकीय आणि आर्थिक स्थित्यंतराचं प्रभावी चित्रण करणारी कादंबरी
टीका ‘सिलेक्टिव्ह’ नको!
अभिनेते दादा कोंडके यांच्या शब्दांत सांगायचे, तर महाराष्ट्राचे राजकारण, समाजकारण, संस्कृतीकारण ‘फोकनाडांची फालमफोक’ बनले आहे
पांडुरंग सदाशिव खानखोजे नावाचा माझा ‘माथेफिरू’ बाप!

सदरे

सुनील तांबे
परिमल माया सुधाकर
निखिल वागळे
संजय पवार
अमोल उदगीरकर

इतर लेख

टीका ‘सिलेक्टिव्ह’ नको!

राज्यातील महायुती सरकारच्या ‘लाडकी  बहीण’ योजनेवर ‘उधळपट्टी’ म्हणून ज्यांनी टीका केली, ती महाविकास आघाडी आता निवडणूक जाहीरनाम्यात महिलांना दरमहा ३ हजार रुपये देणार, असं वचन देते. यांचा अर्थ सरकाराच्या तिजोरीवर आणि करदात्यांच्या खिशावर दुप्पट डल्ला. जनतेला राजकारणी कसं उल्लू बनवतात, याचं हे उदाहरण आहे. उल्लू बनवण्याच्या राजकीय पक्षांच्या या प्रकारांकडे माध्यमंही विवेकी नजरेनं न बघता ‘सिलेक्टिव्ह टीका’ करतात.......

अभिनेते दादा कोंडके यांच्या शब्दांत सांगायचे, तर महाराष्ट्राचे राजकारण, समाजकारण, संस्कृतीकारण ‘फोकनाडांची फालमफोक’ बनले आहे

भर व्यासपीठावरून आईमाईवरून शिव्या देणे, नेत्यांचे आजारपण, शारीरिक व्यंग यांवरून शेरेबाजी करणे, महिलांविषयीच्या आपल्या मनातील गदळघाण भावनांचे मंचीय प्रदर्शन करणे, ही या योगदानाची काही ठळक उदाहरणे. हे सारे प्रचंड हिंस्त्र आहे, पण त्याहून हिंस्र, त्याहून किळसवाणी आहे- ती या सर्व विकृतीला लोकांतून मिळणारी दाद. भाषणाच्या अखेरीस ‘भारत ‘माता’ की जय’ म्हणणारा एक नेता विरोधकांच्या मातेचा उद्धार करतो. लोक टाळ्या वाजतात. .......

‘शेतकरीविरोधी धोरणां’साठी ख्यातकीर्त असलेल्या केंद्र सरकारला अचानक ‘पोशिंद्यां’बद्दल पान्हा का फुटला?

केंद्र सरकार शेतकऱ्यांप्रती दाखवत असलेला कळवळा म्हणजे पुतनामावशीचे प्रेम आहे, हे न कळण्याइतपत शेतकरी दुधखुळे नाहीत. निवडणुकीत कार्यभाग साधून घेतला की खायचे दात बाहेर निघतील. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी त्यांना धडा शिकवण्यासाठी ‘राजकीय व्होटबॅंक’ म्हणून आपले उपद्रवमूल्य कसे वाढवत नेता येईल याची दीर्घकालीन रणनीती आखण्याची गरज आहे. मातीसाठी जातीला विसरून आर्थिक प्रश्नावर मतदान करण्याची मानसिकता अंगी बाणवायला हवी.......

इस्त्रायलने सुरू केलेल्या सध्याच्या युद्धाचे स्वरूप नरसंहाराचे आहे. त्याला मुख्यतः साम्राज्यवादी देश जबाबदार आहेत...

नुकतेच इस्त्रायली सैन्याने लेबनॉनच्या लोकांना हिजबुल्लाहने शस्त्रे ठेवलेली घरे आणि इतर इमारती त्वरित रिकाम्या करण्यास सांगितले. लोकांनी तेथून निघून जावे, असे मेसेजेस त्यांना पाठवले. त्यानंतर त्यांनी लेबॉननच्या अनेक शहरावर तुफान बॉम्बहल्ला चालू केला आहे. त्यातही अनेक लोक ठार झाले आहेत. इस्त्रायलीच्या मते हमास आणि हिजबुल्ला यांचा समूळ नायनाट करणे, जोपर्यंत सफल होत नाही, तोपर्यंत हा नरसंहार सुरूच राहील .......

सर्व ठीकठाक चाललं असूनही बांगलादेशात अचानक मोठा राजकीय भूकंप झाला. तो का, याची कारणमीमांसा करण्यासाठी इतिहासात डोकावणं गरजेचं आहे...

भारताची फाळणी झाली, तेव्हाच्या रक्तपाताची वर्णनं आपण इतिहासात वाचतो. तशी परिस्थिती परत आल्याची चिन्हं दिसत आहेत. ब्रिटनच्या जागी अमेरिका आली एवढाच फरक. पण तेव्हा ब्रिटन जरी चिथावण्याचं काम करत असला, तरी त्याचं साम्राज्य असल्याने त्याचं माय-बाप सरकार कमीत कमी परिस्थिती नियंत्रणाखाली आणण्याचा प्रयत्न करत असे. अमेरिकेचं कौशल्य हे की, एवढं काम साधूनही ती नामानिराळी राहिली आहे.......

‘अभिजात भाषा’ हा ‘टॅग’ मराठी भाषेला राजकारणामुळे का होईना मिळाला, याचा आनंद व्यक्त करताना, वस्तुस्थिती नजरेआड राहू नये...

‘अभिजात भाषा’ हा ‘टॅग’ लावून मराठीत किती घोडदौड करता येणार आहे? मोठी गुंतवणूक कोण करणार? आणि भाषेला उर्जितावस्था कशी आणता येणार? अर्थात, ही परिस्थिती पूर्वीपासून कमी-अधिक फरकाने अशीच आहे. तरीही वाखाणण्यासारखे झालेले काम बरेच जास्त आहे, पण ते लहान लहान बेटांवर झालेले काम आहे. व्यक्तिगत व सार्वजनिक स्तरावरही तशी उदाहरणे निश्चितच आहेत. पण तुकड्या-तुकड्यांमध्ये पाहिले, तर ‘हिरवळ’ आणि समग्रतेने पाहिले (aerial view) तर ‘वाळवंट.......

अमेरिकेत भारतीय मातीतून आफ्रिकन गंध घेऊन अमेरिकेत जन्मलेले कमला हॅरिस नावाचे ‘डावे कमळ’ फुलत आहे, ही घटना महत्त्वाची आहे…

बघूया अमेरिकेच्या पहिल्या महिला आणि पहिल्या आशियायी-आफ्रिकन राष्ट्राध्यक्ष बनून त्या नवा इतिहास रचतात का! त्या निवडून आल्या, तर जगातील महासत्ता एक महिलेच्या हाती जाईल. अमेरिकेतील प्रस्थापित, सीआयए, पेंटागोन आणि मेन इन ब्लॅक यांना त्या किती ताब्यात ठेवू शकतील, हा प्रश्न आहे. अमेरिकेत अशी व्यक्ती निदान त्या स्पर्धेत उतरू शकते, हेही महत्त्वाचे आहे. भारतात असे घडणे कधी शक्य होईल का?.......

जंगलात शेवटी कोणाचा कायदा चालतोय? कोणाच्या हौसमौजेसाठी, कोणाच्या चुकांवर पांघरूण घालण्यासाठी चालतोय ? उत्तर खूपच सोपे आहे, ‘हम करे सो कायदा’

नामिबियातून उचलले, भारतात आणून सोडले. भारतातल्या एका जंगलातून उचलले, दुसऱ्या जंगलात आणून सोडले. दिसताहेत आमच्यासारखे, पण आमचे नाहीत. परिस्थितीशी कसे जुळवून घेत असतील, चित्ता, वाघ आणि चितळ? भक्ष्य असले तरीही, निसर्गाने उपजत स्वरक्षणासाठी आवश्यक शहाणपणही पुरवलेय सजिवांना. क्षमतांच्या त्या चढाओढीतही जंगलात समतोल सहसा बिघडत नाही. अशा वेळी अनोळखी अधिवासात प्राण्यांना नेऊन सोडल्याने काय साधते?.......

‘लाडकी बहीण’, ‘लाडका भाऊ’ ही ‘रेवडी संस्कृती’च नव्हे काय? या तुलनेत केंद्र शासनाची ‘लखपती दीदी’ ही योजना बरी...

‘लाडकी बहीण’, ‘लाडका भाऊ’ ही ‘रेवडी संस्कृती’च नव्हे काय? मध्य प्रदेशमधील ही यशोगाथा महाराष्ट्राने उचलली, तब्बल दोन कोटी महिला अचानक कडक नियमावलीमधूनसुद्धा १०० टक्के मार्क मिळवत ‘लाडकी बहीण’ झाल्या. प्रति महिना १५०० रुपये प्रतिवर्षी त्यात ५०० रुपयांची वाढ. पुढील पाच वर्षं सरकार राहिले, तर या रेवडी वाटपावर तब्बल तीन लाख कोटी रुपये खर्च होणार. ‘कुणाच्या खांद्यावर कुणाचे ओझे’ असाच काहीसा हा प्रकार आहे.......

धोरणाचा ‘फोकस’ बदलून लहान शेतकरी, अगदी लहान उद्योग आणि ग्रामीण रस्ते, सांडपाणी व्यवस्था, शाळा, आरोग्य सुविधा, वीज, स्थानिक बाजारपेठा वगैरे केंद्रस्थानी आल्या पाहिजेत...

महाराष्ट्रात १५ वर्षांपेक्षा अधिक वय असलेल्या लोकांपैकी ६० टक्के लोक रोजगारात आहेत. बिहारमध्ये हे प्रमाण ४५ टक्के आहे. यातील महत्त्वाचा फरक महिलांबाबत आहे. बिहारमध्ये महिला रोजगारात मोठ्या प्रमाणात नाहीत. परंतु महाराष्ट्रात जे लोक रोजगारात आहेत आणि बिहारमधील जे लोक रोजगारात आहेत, त्यांच्या रोजगाराच्या स्वरूपात महत्त्वाचे फरक आहेत. ग्रामीण बिहारमधील दारिद्र्य ग्रामीण महाराष्ट्रापेक्षा कमी आहे.......

© 2024 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.