विज्ञानवार्ता : जगभरातील विज्ञानविषयक ठळक घडामोडी
पडघम - विज्ञाननामा
टीम अक्षरनामा
  • प्रातिनिधिक चित्र
  • Sun , 27 November 2016
  • विज्ञाननामा Science थँक्सगिव्हिंग डे Thanksgiving Day डायनासॉर Dinosaur डे-नाईट टेस्ट मॅच Day/night cricket चालकविरहीत मोटारगाडी Driverless Car

जगभरात विविध देशांमध्ये शास्त्रज्ञ अचाट असे नवनवे शोध लावत आहेत, अफलातून नवे सिद्धान्त मांडत आहेत. अशाच काही नजीकच्या काळातील महत्त्वाच्या, इंटरेस्टिंग, विज्ञानविषयक घडामोडींची माहिती...

१. ‘थँक्सगीव्हिंग’ हा सण अमेरिकेत मोठ्या उत्साहानं साजरा केला जातो. यंदा हा दिवस २४ नोव्हेंबर रोजी साजरा केला गेला. यानिमित्तानं विखुरलेलं कुटुंब मेजवानीसाठी एकत्र येतं आणि वर्ष संपत आल्याची जाणीव सर्वांना होऊ लागते. वर्षाखेरीच्या निमित्तानं ‘न्यू यॉर्क टाईम्स’ने या वर्षभरात त्यांनी प्रकाशित केलेल्या महत्त्वाच्या विज्ञानविषयक लेखांचा आढावा ‘थिस थँक्सगीव्हिंग बी थँकफुल फॉर सायन्स’ या लेखात घेतला आहे.

यात वजन कमी करण्यामागचे शास्त्र उलगडणारे आणि त्यावर नवीन प्रकाश टाकणारे विविध लेख अक्षरशः आपल्याला खडबडून जागं करणारे आहेत. खूप वाढलेलं वजन कमी करणं इतकं अवघड का असतं आणि चित्रविचित्र डायट करून वजन कमी केलं, तरीही ते पुन्हा वाढू न देणं किती जिकिरीचं आहे, हे या लेखांत स्पष्ट करून सांगितलं आहे.      

काही निवडक आंतरराष्ट्रीय कंपन्या आणि अतिश्रीमंत व्यावसायिक (जसे की अमेझॉनचे जेफ बेझोस आणि टेस्ला मोटर्सचे इलॉन मस्क) अंतराळातील पर्यटन, परग्रहावर मानवी वसाहत निर्माण करणं यावर संशोधन करत आहेत, त्यासंबंधित तंत्रज्ञान विकसित करण्यासाठी मोठी गुंतवणूक करत आहेत. इलॉन मस्क यांचं म्हणणं आहे की, येत्या ४० ते १०० वर्षांत मनुष्य प्राणी इतर ग्रहांवर वास्तव करणारा प्राणी बनेल.

याबरोबरच पुरातत्वशास्त्रीय शोधांमधून पुढे आलेली नवीन माहिती आणि कुत्र्यांच्या उत्क्रांतीबद्दल अफलातून अशी माहिती वाचायला मिळते.

हा लेख सविस्तर वाचण्यासाठी खालील लिंक क्लिक करा.

http://www.nytimes.com/2016/11/21/science/thanksgiving-science.html?_r=0

.................

२. एके काळी डायनासॉर प्रजातीचे प्राणी पृथ्वीवर मोठ्या प्रमाणात नांदत होते. परंतु ६६ दशलक्ष वर्षांपूर्वी एक महाकाय उल्का पृथ्वीवर येऊन आदळली आणि त्यातून आलेल्या प्रलयात डायनासॉर नष्ट झाले, हा सिद्धान्त आपण अनेकदा ऐकलेला आहे. परंतु ही उल्का पृथ्वीवर पडली असताना नक्की काय घडलं याबद्दल तपशीलवार सिद्धान्त आता शास्त्रज्ञांनी मांडला आहे. आणि यातली माहिती अक्षरशः धक्कादायक आहे. ही उल्का पडल्यावर ६० मैल रुंदी असलेलं विवर तयार झालं आणि वर उडालेले खडक एव्हरेस्ट पर्वताच्या उंचीच्या दुप्पट उंचीवर हवेत भिरकावले गेले आणि ते खाली पडल्यावर विवराभोवती पर्वतांचं एक रिंगण तयार झालं.

एनपीआरच्या वेबसाईटवर हा लेख सविस्तर वाचण्यासाठी खालील लिंक क्लिक करा.

http://www.npr.org/sections/thetwo-way/2016/11/22/503013290/scientists-say-dinosaur-killing-asteroid-made-earths-surface-act-like-liquid

.................

३. वरिष्ठ भारतीय शास्त्रज्ञ प्रा. एम. जी. के. मेनन यांचं नुकतंच निधन झालं. डॉ. होमी भाभा यांचे शिष्य असलेले प्रा. मेनन इस्रोचे माजी चेअरमन होते. भारतीय शासन आणि विज्ञानक्षेत्र यांचातला दुआ म्हणून त्यांनी मोलाची कामगिरी केली. त्यांना श्रद्धांजली वाहणारा आणि त्यांच्या भरीव कार्याची ओळख करून देणारा लेख ‘हिंदू’ दैनिकाच्या वेबसाईटवर वाचू शकता.

http://www.thehindu.com/news/national/A-humanist-of-rare-elegance-statesman-of-science/article16685875.ece

.................

४. क्रिकेट हा आपला सर्वांचा आवडता खेळ. पण टी २० ला सुरुवात झाल्यापासून टेस्ट क्रिकेटला उतरती कळा लागली आहे. टेस्ट क्रिकेटला पुन्हा लोकप्रिय करण्यासाठी डे-नाईट टेस्ट मॅच प्रायोगिक तत्त्वावर सुरू करण्यात आल्या आहेत. या सुरू करण्याआधी चेंडू कुठल्या रंगाचा असावा जेणेकरून तो सूर्यप्रकाशात आणि तरतरी कुत्रिम प्रकाशात खेळाडूंना व्यवस्थित दिसेल यावर मोठी चर्चा झाली. अखेर गुलाबी रंगाचा नवा चेंडू बनवण्यात आला. परंतु ‘द कॉन्व्हर्सेशन’ या वेबसाईटवर क्वीन्सलँड विद्यापीठातील शास्त्रज्ञ डेरेक हेन्री आर्नल्ड यांनी यावर प्रश्नचिन्ह उभं केलं असून, गुलाबी चेंडू धोकादायक असल्याचं त्याचं म्हणणं आहे.

यामागचं विज्ञान समजून घेण्यासाठी पुढील लिंकवर क्लिक करा.

http://theconversation.com/pink-balls-in-day-night-cricket-could-challenge-players-at-sunset-69339

.................

५. चालकविरहीत मोटारगाड्यांची चाचणी सर्वत्र होऊ लागली आहे. गुगल, व्होल्वोसारख्या कंपन्या यात आघाडीवर आहे. परंतु अशा गाड्यांच्या बाबतीत अत्यंत महत्त्वाचे नीतीशास्त्रीय प्रश्न उभे राहत आहेत. अपघात होत असल्यास त्या गाडीने काय करावे? गाडीतील लोकांना वाचवायचा प्रयत्न करावा का पादचाऱ्यांना वाचवावं? अशा प्रश्नांची सविस्तर चर्चा वाचण्यासाठी पुढील लिंकवर क्लिक करा.

http://theconversation.com/driverless-cars-should-sacrifice-their-passengers-for-the-greater-good-just-not-when-im-the-passenger-61363 

 

editor@aksharnama.com

Post Comment

अक्षरनामा न्यूजलेटरचे सभासद व्हा

ट्रेंडिंग लेख

ज्या तालिबानला हटवण्यासाठी अमेरिकेने अफगाणिस्तानात शिरकाव केला होता, अखेर त्यांच्याच हाती सत्ता सोपवून अमेरिकेला चालते व्हावे लागले…
‘धर्म, जात, देश, राष्ट्र’ या शब्दांचा गोंधळ जनमानसात रुजवून संघ देश, सत्ता आणि समाजजीवन यांच्या कसा केंद्रस्थानी आला, त्याच्याविषयीचे हे पुस्तक आहे
गृहमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी गृहमंत्रीपदाचा राजीनामा द्यायला हवा!
उप-वर्गीकरणामुळे सामाजिक विभाजन अधिक तीव्र होण्याचा, दलित चळवळ कमकुवत होण्याचा आणि जातनिहाय भारतीय राजकारणाचे चित्र बदलण्याचा मोठा धोका आहे
‘रशिया : युरेशियन भूमी आणि संस्कृती’ : सांस्कृतिक अंगानं रशियाची प्राथमिक माहिती देणारं पुस्तक असं या लेखनाचं स्वरूप आहे. त्यामध्ये विश्लेषणावर फारसा भर नाही

सदरे

सुनील तांबे
परिमल माया सुधाकर
निखिल वागळे
संजय पवार
अमोल उदगीरकर

इतर लेख

गृहमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी गृहमंत्रीपदाचा राजीनामा द्यायला हवा!

राज्यातील दलालांच्या या टोळ्या ही आता सर्वपक्षीय राजकारण्यांची ‘भांडवली’ गुंतवणूक झालेली आहे. या टोळ्या सक्रिय राहण्यात राजकारणी आणि प्रशासन यांची ‘मिलीभगत’ झालेली आहे, हे वास्तव आहे आणि ते आपण मान्य करण्याचं धाडस दाखवलं जात नाही, ही खरी शोकांतिका नसून त्यामागे मोठी आर्थिक गणितं आहेत. हे कमी की काय म्हणून राज्यातलं सामाजिक वातावरण जात, उपजात, पोटजात आणि धर्माच्या आधारावर पूर्णपणे दूषित झालेलं आहे.......

उप-वर्गीकरणामुळे सामाजिक विभाजन अधिक तीव्र होण्याचा, दलित चळवळ कमकुवत होण्याचा आणि जातनिहाय भारतीय राजकारणाचे चित्र बदलण्याचा मोठा धोका आहे

उप-वर्गीकरणामुळे अनुसूचित जातींमध्ये विभाजन वाढू शकते. प्रत्येक उपजात स्वतःच्या हक्कांसाठी लढू लागेल. त्यामुळे दलित समुदायाची एकता/अखंडता कमजोर होऊ शकते. याचा फायदा राजकीय पक्ष आपल्या मतलबासाठी उठवू शकतात. थोडक्यात, उप-वर्गीकरणामुळे सामाजिक विभाजन/फूट अधिक तीव्र होण्याचा, एकंदर दलित चळवळ कमकुवत होण्याचा आणि जातनिहाय भारतीय राजकारणाचे चित्र बदलण्याचा मोठा धोका आहे.......

एक डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा ‘तलवार’ म्हणून वापर करून प्रतिस्पर्ध्यावर वार करत आहे, तर दुसरा आपल्या बचावाकरता त्यांचाच ‘ढाल’ म्हणून उपयोग करत आहे…

डॉ. आंबेडकर काँग्रेसच्या, म. गांधींच्या विरोधात होते, हे सत्य आहे. त्यांनी अनेकदा म. गांधी, पं. नेहरू, सरदार पटेल यांच्यावर सार्वजनिक भाषणांमधून, मुलाखतींतून, आपल्या साप्ताहिकातून आणि ‘काँग्रेस आणि गांधी यांनी अस्पृश्यांसाठी काय केले?’ या आपल्या ग्रंथातून टीका केली. ते गांधींना ‘महात्मा’ मानायलादेखील तयार नव्हते, पण हा त्यांच्या राजकीय डावपेचांचा एक भाग होता. त्यांच्यात वैचारिक आणि राजकीय ‘मतभेद’ जरूर होते, पण.......

दिवाळी २०२४च्या अंकांतील ‘स्पेक्युलेटीव्ह कथा’ : काही नोंदी, काही निरीक्षणे; आणि काही अपेक्षा

या वर्षीच्या एकूण ५९ स्पेक्युलेटिव्ह कथा वाचल्यावर लक्षात आलेली एक चांगली गोष्ट - विज्ञानकथा म्हणजे ‘विज्ञानाची कथा’ हा समज मागे पडून ‘विज्ञानामुळे घडणारी कथा’ हा अर्थ रूळतो आहे. जागतिक साहित्यातील आजच्या दृष्टीकोनाशी जुळणाऱ्या या अर्थामुळे मराठी विज्ञानकथा योग्य मार्गावर आहे म्हणता येईल. विज्ञानकथांची संख्या बघता लेखक तसाच वाचकाचा विज्ञान / तंत्रज्ञानाकडे झुकणारा कलही जाणवतो.......

सर्वोच्च न्यायालयाचा ‘उपवर्गीकरणा’चा निवाडा सामाजिक न्यायाच्या मूलभूत कल्पनेला अधोरेखित करतो, कारण तो प्रत्येक जातीच्या परस्परांहून भिन्न असलेल्या सामाजिक वास्तवाचा विचार करतो

हा निकाल घटनात्मक उपेक्षित व वंचित घटकांपर्यंत सामाजिक न्याय पोहोचवण्याची खात्री देतो. उप-वर्गीकरणाची ही कल्पना डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या बंधुता व मैत्री या तत्त्वांशी सुसंगत आहे. त्यात अनुसूचित जातींमधील सहकार्य व परस्पर आदर यांची गरज अधोरेखित करण्यात आली आहे. तथापि वर्णव्यवस्था आणि क्रीमी लेअर यांच्यावर केलेले भाष्य, हे या निकालाची व्याप्ती वाढवणारे आहे.......

बहुमतातील अस्थिरता...

महायुतीसारखीच राज्याचीही स्थिती आहे. हा महाराष्ट्र मराठी माणसाचा आहे की नाही, असं प्रश्न पडावा, अशा अनेक घटना घडत आहेत. बहुमत असूनही सरकार अस्थिर आणि समाजात अस्वस्थता, हे चित्र काही चांगलं नाही. समोरची आव्हानं मोठी आहेत, हे देवेंद्र फडणवीस, अजित पवार आणि एकनाथ शिंदे यांना समजेल तो महाराष्ट्रासाठी सुदिन!.......

‘त्या’ निवडणुकीत हिंदुत्ववादी आंबेडकरांचा प्रचार करत होते की, संघाचे लोक त्यांचे ‘पन्नाप्रमुख’ होते? तेही आंबेडकरांच्या विरोधातच होते की!

हिंदुत्ववाद्यांनीही आंबेडकरांविरोधात उमेदवार दिले होते. त्यांच्या पराभवात हिंदुत्ववाद्यांचाही मोठा हात होता. हिंदुत्ववाद्यांनी तेव्हा आंबेडकरांच्या वाटेत अडथळे आणले नसते, तर काँग्रेसविरोधातील मते आंबेडकरांकडे वळली असती. त्यांचा विजय झाला असता, असे स्पष्टपणे म्हणता येईल. पण हे आपण आजच्या संदर्भात म्हणतो आहोत. तेव्हाचे त्या निवडणुकीचे संदर्भ वेगळे होते, वातावरण वेगळे होते आणि राजकीय पर्यावरणही भिन्न होते.......

विनय हर्डीकर एकीकडे, विचारांची खोली व व्याप्ती आणि दुसरीकडे, मनोवेधक, रोचक शैली यांचे संतुलन राखून त्या व्यक्तीच्या सारतत्त्वाचा शोध घेत असतात...

चार मितींत एकसमायावेच्छेदे संचार केल्यामुळे व्यक्तीच्या दृष्टीकोनातून त्यांची स्वतःची उत्क्रांती त्यांना पाहता येते आणि महाराष्ट्राचा-भारताचा विकास आणि अधोगती. विचारसरणीकडे दुर्लक्ष केल्यामुळे, विचार-कल्पनांचे महत्त्व न ओळखल्यामुळे व्यक्ती-संस्था-समाज यांत झिरपत जाणारा सुमारपणा, आणि बथ्थडीकरण वाढत शेवटी साऱ्या समाजाची होणारी अधोगती, या महत्त्वाच्या आशयसूत्राचे परिशीलन त्यांना करता येते.......

‘विकसित राष्ट्र’ की ‘मंदिर-मस्जिद वाद?’ कशाला प्राथमिकता द्यायची, ठरवण्याची ही वेळ आहे

केंद्र सरकारने ८ ऑगस्ट २०२४ रोजी ‘वक्फ’ संदर्भात दोन विधेयके लोकसभेत सादर केली. ‘वक्फ (सुधारणा) विधेयक-२०२४’ आणि ‘मुसलमान वक्फ (निरसन) विधेयक-२०२४’ अशी त्यांची नावं आहेत. वक्फ बोर्डाचं कार्य सुव्यवस्थित करणं आणि वक्फ संपत्तीचं व्यवस्थापन सुनिश्चित करणं असा त्याचा उद्देश असल्याचं सरकार सांगत आहे. पण सामाजिक विचारवंत, बुद्धिजीवी, अभ्यासक, भाष्यकार व राजकीय विश्लेषकांना भाजप सरकारच्या भूमिकेविषयी शंका वाटते.......

निवडणूक आयोगाने केवळ ईव्हीएमची तोंडदेखली वकिली न करता, विरोधी पक्ष आणि टीकाकार यांच्या शंकांचे साधार पुराव्यानिशी निराकरण केले पाहिजे!

केवळ वकिली पद्धतीने प्रश्नावर प्रश्न उपस्थित करून अथवा उपस्थित प्रश्नांचा प्रतिवाद करून चालणार नाही. कारण हा दोन अशीलांमधल्या न्यायालयीन वादाचा निवाडा नसून, लोकांच्या मनात बळावत चाललेल्या अविश्वासाचा प्रश्न आहे. त्यासाठी निवडणूक आयोगाने सक्रिय पुढाकार घ्यायला हवा, जेणेकरून विरोधकांसह निवडणूक प्रक्रियेवरील सर्वांचा विश्वास दृढ होईल.......

© 2025 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.